Тіске ауырсыну тіскен кезде — бұл жағымсыз симптом, ол тістер мен десналардағы әртүрлі мәселелерді көрсетуі мүмкін. Бұл дискомфорт көптеген факторларға байланысты болуы мүмкін, жеңілден бастап ауыр ауруларға дейін. Маңыздысы, тіскен кезде ауырсыну қалыпты жағдай емес, оны диагностикалап, емдеу қажет.
Осы мақалада біз тіске ауырсынудың ықтимал себептерін, диагностика мен емдеу әдістерін және стоматологтардың кеңестерін қарастырамыз.
1. Тіске ауырсынудың себептері
Тіске ауырсыну әртүрлі тіс және десна ауруларымен байланысты болуы мүмкін. Ең жиі кездесетін себептерді қарастырайық.
1.1. Кариес
Кариес — тістің қатты тіндерінің бұзылуы, бұл бактериялардың белсенділігіне байланысты. Егер кариес тістің пульпасына (ішкі бөлігі) жетсе, тіскен кезде ауырсыну пайда болуы мүмкін, себебі бұл жерге қысым жасалғанда нерв ұштары тітіркенеді.
Белгілері: тіске қысым жасау кезінде ауырсыну, әсіресе суық немесе ыстық тағамдар жегенде.
Диагностика: стоматологтың тексеруі, рентген суретке түсіру.
Емдеу: тісті пломбаландыру, кариес емдеу.
1.2. Пульпит
Пульпит — тістің пульпасының қабынуы, ол кариестің асқынуы немесе тістің жарақаттануынан болуы мүмкін. Пульпит кезінде ауырсыну күшейеді, әсіресе тіскенде, себебі қабынған пульпа қысымға сезімтал болады.
Белгілері: тіскенде немесе ыстық/суық әсерінен күшейетін өткір ауырсыну.
Диагностика: рентген суретке түсіру, пульпотомия.
Емдеу: депульпация (пульпаны алу), каналды пломбаландыру.
1.3. Периодонтит
Периодонтит — тістің түбірін қоршаған тіндердің қабынуы. Бұл ауру пульпиттен немесе тістің жарақатынан кейін дамуы мүмкін. Периодонтальды тіндердің қабынуы тіскен кезде ауырсыну тудырады, әсіресе қатты тағамдарды жегенде.
Белгілері: өткір ауырсыну, деснаның ісінуі, тістің қимылдауы.
Диагностика: рентген суретке түсіру арқылы түбір аймағындағы қабынуды анықтау.
Емдеу: тіс каналдарын емдеу, ауыр жағдайларда тісті алып тастау.
1.4. Тістің жарақаты
Тістің жарақаты — тістің физикалық зақымдануы, ол тіскен кезде ауырсыну тудыруы мүмкін. Жарықтар немесе жарылулар тек эмальды ғана емес, тістің ішкі құрылымдарын да зақымдап, қабынуға әкелуі мүмкін.
Белгілері: өткір ауырсыну, ісіну, деснаның қан кетуі.
Диагностика: тексеру және рентген суретке түсіру арқылы зақымдануды анықтау.
Емдеу: зақымданудың дәрежесіне байланысты пломбаландыру, коронканы орнату немесе тісті алып тастау.
1.5. Десна қабынуы (гингивит, пародонтит)
Гингивит — десналардың қабынуы, ол қабынған тіндерге қысым жасалғанда тіске ауырсыну тудырады. Пародонтит — бұл тістерді қолдайтын тіндерге әсер ететін ауыр ауру, ол да ауырсынуды тудыруы мүмкін.
Белгілері: десналарда ауырсыну, ісіну, тістерді тазалағанда қан кетуі.
Диагностика: стоматологтың тексеруі, рентген суретке түсіру арқылы сүйек тінінің жағдайын бағалау.
Емдеу: гигиеналық процедуралар, десналарды емдеу, кейде хирургиялық араласу.
1.6. Дұрыс емес жақтардың орналасуы (прикус)
Дұрыс емес прикус тіске ауырсынуды тудыруы мүмкін, себебі жевательная күш дұрыс бөлінбейді, нәтижесінде кейбір тістерге артық қысым жасалады.
Белгілері: тіске қысым жасау кезінде ауырсыну, жоғары сезімталдық.
Диагностика: стоматологтың тексеруі, ортопантомограмма арқылы прикус жағдайын бағалау.
Емдеу: прикус түзету үшін брекет жүйелері немесе ортодонтикалық аппараттар қолдану.
2. Ауырсынудың себебін қалай диагностикалауға болады?
Тіске ауырсынудың нақты себебін анықтау үшін стоматолог келесі диагностикалық әдістерді қолданады:
2.1. Тексеру және пальпация
Алғашқы тексеру көрінетін зақымдарды, десна қабынуын, кариес немесе басқа ауруларды анықтауға көмектеседі.
2.2. Рентген суретке түсіру
Рентген арқылы кариес, пульпит, периодонтит немесе тістегі жарықтар сияқты жасырын мәселелер анықталады.
2.3. Электродиагностика
Бұл әдіс пульпаның жағдайын және нервтердің сезімталдығын анықтауға көмектеседі, әсіресе пульпит кезінде.
2.4. Сезімталдық тесті
Стоматолог арнайы стимулдарды (суық немесе ыстық заттарды) пайдаланып, тістің температуралық өзгерістерге реакциясын тексереді және қабынудың дәрежесін анықтайды.
3. Тіске ауырсынуды емдеу
Емдеу ауырсынудың себебіне байланысты және келесі әдістерді қамтуы мүмкін:
3.1. Кариес емдеуі
Егер ауырсыну кариеспен байланысты болса, стоматолог тісті пломбалайды. Кариесті ерте емдеу ауыр аурулардың дамуына жол бермейді.
3.2. Пульпит емдеуі
Пульпит кезінде депульпация (қабынған пульпаны алып тастау) және тіс каналының пломбалауы жүзеге асырылады. Күрделі жағдайларда коронка орнату қажет болуы мүмкін.
3.3. Периодонтит емдеуі
Егер ауырсыну периодонтитпен байланысты болса, емдеу тіс каналдарын тазалауды, антибиотиктерді қолдануды немесе ауыр жағдайларда тісті алып тастауды қамтиды.
3.4. Тістің жарақаттарын емдеу
Зақымданған тістерді реставрациялау қажет болуы мүмкін (пломбалау, коронка орнату), ал ауыр зақымданған жағдайда тісті алып тастау және протездеу қажет болуы мүмкін.
3.5. Десна қабынуын емдеу
Гингивит және пародонтит кәсіби тіс тазалауды, антисептикалық құралдарды қолдануды және қажет болған жағдайда хирургиялық араласуды талап етеді.
3.6. Прикус түзету
Дұрыс емес прикус түзету үшін ортодонтикалық аппараттар (брекеттер немесе капалар) қолданылады, бұл жевательная күштің дұрыс бөлінуіне мүмкіндік береді.
4. Профилактикалық кеңестер
- Стоматологқа профилактикалық тексерулер үшін тұрақты түрде барыңыз.
- Тістерді күніне екі рет тазалаңыз және тіс жіптерін қолдану арқылы тамақ қалдықтарын алып тастаңыз.
- Тістеріңізді зақымдауы мүмкін қатты тағамдарды жеуден аулақ болыңыз.
- Егер сізде прикус мәселелері болса, оны түзету үшін ортодонтқа барыңыз.
5. Қашан дәрігерге бару керек?
Егер тіске ауырсыну 2-3 күннен артық уақыт бойы сақталса, ісіну, десналардан қан кету немесе ауырсынудың күшеюі байқалса, стоматологқа бару керек. Ертерек көмекке жүгінсеңіз, емдеу оңай және жылдам өтеді.
6. Қорытынды
Тіске ауырсыну тіскен кезде әртүрлі аурулардың белгісі болуы мүмкін, олар кариестен бастап пульпит немесе периодонтитке дейін болуы мүмкін. Ерте стоматологқа бару және дұрыс диагностика
жасау асқынулардың алдын алады және тістердің саулығын қалпына келтіруге көмектеседі. Егер ауырсыну жалғасып немесе күшейсе, дәрігерге баруды кейінге қалдырмаңыз.
