Депрессия — бұл адамға эмоционалды және физикалық денсаулығына әсер ететін ауыр психикалық ауру. Депрессияның белгілерін ерте кезеңдерде анықтап, уақытында көмекке жүгіну өте маңызды. Бұл мақалада депрессияның белгілерін, диагностикасы мен емі туралы айтамыз, сондай-ақ мамандардың оны болдырмау және емдеу жөніндегі ұсыныстарын қарастырамыз.
1. Депрессия деген не?
Депрессия — бұл ұзақ уақыт бойы көңіл-күйдің төмендеуі, әдеттегі істерге қызығушылық жоғалуы және энергия деңгейінің төмендеуімен сипатталатын психикалық бұзылыс. Әдеттегі қайғымен салыстырғанда, депрессия адамның өмірінің барлық аспектілеріне әсер етеді: жұмыс, қарым-қатынас және денсаулық.
Негізгі депрессия түрлері:
- Мажорлы депрессия — ең кең тараған түрі, симптомдары адам өмірінің қалыпты дамуына кедергі келтіруі мүмкін.
- Дистимия — созылмалы, бірақ жеңілдеу түрі, бірнеше жылға созылуы мүмкін.
- Биполярлы бұзылыс — депрессия мен маникалық кезеңдер арасындағы ауысулармен сипатталады.
- Маусымдық аффективті бұзылыс — белгілі бір маусымдарда, көбінесе қыста пайда болатын депрессия.
2. Депрессияның негізгі белгілері
Эмоционалды белгілер:
- Ұдайы қайғы мен босандық сезімі. Депрессиядағы адам үнемі көңілсіз, үмітсіз және бақытсыз сезінуі мүмкін.
- Әдеттегі істерге қызығушылықтың жоғалуы. Хобби, жұмыс немесе достармен қарым-қатынас бұрынғыдай қуаныш әкелмейді.
- Құқықсыздық пен пайдасыздық сезімі. Адам өзіне кінәлі болып сезінуі мүмкін, тіпті бұл оның әрекеттерімен байланысты болмаса да.
- Шешім қабылдауда қиындықтар. Төмен энергия мен концентрация деңгейінен адам шешім қабылдауда қиындықтар туындайды.
Физикалық белгілер:
- Шаршау мен әлсіздік. Ұзақ демалғаннан кейін де адам әлсіреп, энергиясы жоқ болады.
- Тамақтану әдетінің өзгеруі және дене салмағының өзгеруі. Аппетит жоғалуы немесе артық жеу, бұл салмақтың өзгеруіне әкелуі мүмкін.
- Ұйқысыздық немесе гиперсомния. Ұйықтау проблемалары немесе керісінше, ұзақ уақыт бойы жату, бірақ толыққанды демалмау.
- Ауырсынулардың болуы. Депрессия жиі бас ауруы, іштің немесе арқаның ауыруымен жүреді.
Когнитивті белгілер:
- Концентрацияның төмендеуі. Адам күнделікті тапсырмаларды орындауда қиындықтар туғызады, бір нәрсеге назар аудару қиын.
- Негативті ойлар. Адамның өзіне тиісті емес ойлары, пайдасыздығы немесе тіпті өлім туралы ойлары болуы мүмкін.
- Ойлау процесінің баяулауы. Депрессия ойлау процесін баяулатып, шешім қабылдауды қиындатуы мүмкін.
Мінез-құлықтық белгілер:
- Әлеуметтік оқшаулану. Адам достарымен немесе жақындарымен қарым-қатынастан қашуы мүмкін, бұл әлеуметтік өмірдің нашарлауына әкеледі.
- Белсенділіктің төмендеуі. Бұрынғы қызығушылықтарынан бас тарту, жұмысқа, спортқа және хоббиге қызығушылық жоғалту.
3. Депрессияны қалай диагностикалауға болады?
Депрессияны диагностикалаудың кешенді тәсілі маңызды, оған дәрігермен әңгімелесу және түрлі тесттерді қолдану кіреді.
- Психологиялық сұхбат. Психотерапевт немесе психиатр пациентпен әңгімелесіп, оның эмоциялық жағдайын, ауру тарихын және белгілерін зерттейді.
- Анкеталар. Специальды сауалнамалар, мысалы, Beck Depression Inventory немесе Hamilton Depression Rating Scale, депрессияның деңгейін бағалауға көмектеседі.
- Физикалық тексеру. Дәрігер басқа ауруларды, мысалы, гормондық бұзылыстар немесе анемияны анықтау үшін анализдер тағайындауы мүмкін.
- Медициналық тарих. Отбасылық тарихты ескеру маңызды, себебі депрессияның генетикалық бейімділігі болуы мүмкін.
4. Депрессияны қалай емдеуге болады?
Депрессияны емдеудің түрлі әдістері бар, науқастың жағдайының ауырлығына байланысты.
1. Медикаментоздық емдеу
Антидепрессанттар — ми ішіндегі нейротрансмиттерлердің деңгейін қалыпқа келтіруге көмектесетін дәрілер. Олар орташа және ауыр депрессия кезінде тағайындалады.
- Селективті серотониннің қайта қабылдау ингибиторлары (СИОЗС): мысалы, Флуоксетин, Сертралин.
- Трицикликалық антидепрессанттар: мысалы, Амитриптилин.
- Моноаминоксидаза ингибиторлары (МАОИ): мысалы, Фенелзин.
2. Психотерапия
Психотерапия депрессияны емдеуде басты рөл атқарады, әсіресе жеңіл және орташа түрлерінде.
- Когнитивті-мінез-құлық терапиясы (КМТ). Бұл терапия пациентке депрессияға алып келетін негативті ойлар мен мінез-құлықтарды өзгертуге көмектеседі.
- Интерперсоналды терапия (ИПТ). Бұл терапия депрессия нәтижесінде бұзылған қарым-қатынастарды жақсартуға бағытталған.
3. Дұрыс өмір салты
- Физикалық белсенділік. Жаяу жүру немесе жүзу сияқты жаттығулар көңіл-күйді жақсартып, депрессия белгілерін төмендетеді.
- Теңгерімді тамақтану. Дұрыс тамақтану психикалық жағдайды жақсартуға көмектеседі, витаминдер, минералдар және омега-3 май қышқылдары жеткілікті болуы тиіс.
- Ұйқы. Дұрыс және сапалы ұйқы психикалық денсаулықты жақсартуда маңызды рөл атқарады.
4. Балама емдеу әдістері
- Медитация және релаксация. Бұл әдістер стрессті және алаңдаушылықты төмендетуге көмектеседі, бұл депрессия кезінде жағдайды жақсартады.
- Массаж және акупунктура. Зерттеулер бұл әдістер депрессия белгілерін жеңілдетіп, жалпы жағдайды жақсартатынын көрсетеді.
5. Маман кеңестері
- Көмек сұраудан тартынбаңыз. Егер сіз депрессия белгілерін байқаған болсаңыз, ертерек маманға жүгінгеніңіз дұрыс.
- Психотерапия — емдеудің бірінші қадамы. Тіпті депрессияның жеңіл түрі болса да, психотерапия бұл мәселені түсінуге және оны жеңуге көмектеседі.
- Қалпына келтіру процесінде шыдамды болыңыз. Депрессияны емдеу уақыт алады. Науқас терапия басталғаннан кейін бірнеше аптадан соң өзін жақсы сезіне бастауы мүмкін, бірақ толық жазылуға бірнеше ай қажет болуы мүмкін.
Қорытынды
Депрессия — ауыр ауру, ол назар аударуды және емдеуді талап етеді. Оның белгілерін ерте байқап, көмекке жүгінген жағдайда, бұл бұзылыспен күресу әлдеқайда жеңіл болады. Депрессияны диагностикалау және емдеу медициналық және психологиялық тәсілдермен жүзеге асырылады, бұл науқастың өмір сапасын едәуір жақсарта алады.
