Қазіргі уақытта әлеуметтік желілер біздің өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Біз оларды қарым-қатынас жасау, ақпарат алу, көңіл көтеру және достар мен отбасымен байланыс орнату үшін пайдалана отырып, көптеген оң әсерлер аламыз. Алайда көптеген оң жақтары бола тұра, олар психикалық денсаулыққа теріс әсер етуі мүмкін. Үнемі өзін басқа адамдармен салыстыру, лайктар мен пікірлерді аңсау, теріс ақпараттың әсері – осылардың барлығы стреске, алаңдаушылыққа, депрессияға және басқа да психологиялық мәселелерге әкелуі мүмкін.
Өзгені салыстыру
Әлеуметтік желілерде психикаға әсер ететін негізгі факторлардың бірі – үнемі басқа адамдармен өзіңді салыстыру мүмкіндігі. Пайдаланушылар көбінесе өз өмірлерінің тек ең жақсы сәттерін көрсетеді: саяхаттар, жетістіктер, мінсіз фотосуреттер. Бұл идеалдандырылған образ адамдарда өз өмірлеріне қанағаттанбаушылық сезімін тудыруы мүмкін. Әлеуметтік желілерде көбінесе қалғандардың өмірі өте керемет деп қате түсінік қалыптасады, бұл өз сәтсіздіктеріңді күшейтеді.
Қалай қорғануға болады:
- Әлеуметтік желілер тек шынайы өмірдің бір бөлігі екенін түсініңіз, барлық сәттер жариялануға лайық емес.
- Өз өміріңізді басқалардың жетістіктерімен өлшеуді тоқтатыңыз, өзіңіздің бақыт стандарттарыңызды таңдаңыз.
- Басқалармен салыстыруды қойыңыз. Әр адам ерекше және өз ерекшеліктеріне ие екенін түсініңіз.
Лайктар мен пікірлерге тәуелділік
Лайктар, пікірлер мен жазылушылардың саны тәуелділікке айналуы мүмкін. Көптеген адамдар басқалардың мақұлдауын күтеді, бұл әлеуметтік желілерге тәуелділікті арттырады. Лайктар мен назар азайса, сенімсіздік пен тіпті депрессия сезімі пайда болуы мүмкін.
Қалай қорғануға болады:
- Лайктар мен пікірлер сіздің жеке құндылығыңызды анықтамайтынын түсініңіз.
- Басқалардың пікірлерінен тәуелділікті азайтуға тырысыңыз және ішкі күйіңізге назар аударыңыз.
- Әлеуметтік желілерде өткізетін уақытты шектеңіз, өзгелердің мақұлдауына тәуелді болмай.
Теріс ақпарат және фейктер
Әлеуметтік желілерде жиі паникалық жаңалықтар, қауесеттер, фейктер мен теріс оқиғалар таралады, олар стресс пен алаңдаушылықты тудыруы мүмкін. Адамның миы теріс ақпаратқа бейім, бұл артық алаңдаушылыққа әкеледі. Бұл уақыт өте келе психикалық жағдайға әсер етіп, алаңдаушылық пен депрессияға себеп болуы мүмкін.
Қалай қорғануға болады:
- Әлеуметтік желілерден алатын ақпаратты үнемі сүзгіден өткізіңіз.
- Тексерілген ақпарат көздеріне жазылыңыз және сенсацияларға немесе қауесеттерге жол бермеңіз.
- Жаңалықтарды тұтыну үшін арнайы «үзіліс» уақытын белгілеңіз және теріс ақпаратты жеңіл қабылдауды үйреніңіз.
Ұйқыға теріс әсері
Көптеген зерттеулер әлеуметтік желілерді ұйқы алдында пайдаланудың ұйқы сапасын нашарлататынын көрсетті. Жарқын экрандар, контентті көп тұтыну және лайктар мен пікірлерге алаңдау жүйке жүйесін шамадан тыс жүктеп, ұйқы алдында босаңсуға кедергі келтіреді.
Қалай қорғануға болады:
- Ұйқыдан кемінде бір сағат бұрын әлеуметтік желілерді пайдалануды шектеңіз.
- Телефоныңызда түнгі режимді орнатыңыз, жарқын жарықтың әсерін азайту үшін.
- Ұйықтар алдында кітап оқу немесе медитация сияқты босаңсу рәсімдерін орындаңыз
Буллинг және троллингтің психологиялық зияны
Әлеуметтік желілерде теріс пікірлер, қорлаулар және тіпті қорқыту мүмкіндіктері психологиялық денсаулыққа үлкен әсер етеді. Бұл әсіресе жасөспірімдер үшін маңызды, өйткені олар виртуалды шабуылдардың құрбанына айналады.
Қалай қорғануға болады:
- Қақтығыстарға қатыспаңыз және агрессияға жауап бермеңіз. Агрессивті адамдарды бұғаттаңыз немесе ескерту жасаңыз.
- Мұндай әсерден жаман сезінсеңіз, жақындарыңыздан немесе мамандардан көмек сұраңыз.
- Желідегі теріс пікірлер шынайы өмірді әрқашан көрсетпейтінін ұмытпаңыз, токсикалық адамдардан аулақ болыңыз.
Қорытынды
Әлеуметтік желілердің психикаға әсері – екі жақты мәселе: олар қарым-қатынас пен ақпарат алудың пайдалы құралы бола алады, бірақ сонымен қатар стресс пен алаңдаушылықтың көзіне айналуы мүмкін. Қорғанудың негізгі тәсілі – саналы болу және әлеуметтік желілердің сіздің ішкі күйіңізге әсерін шектеу. Дұрыс шекараларды белгілеу, контентті сүзгіден өткізу және виртуалды әлеммен үйлесімді қарым-қатынас орнату көптеген психологиялық мәселелерден сақтануға көмектеседі.
