Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну — көптеген адамдардың кездесетін симптомдарының бірі. Ол ас қорыту жүйесі (АҚЖ) органдарының жұмысымен байланысты әртүрлі проблемалардан туындауы мүмкін. Кейбір жағдайларда ауырсыну уақытша және қауіпсіз болуы мүмкін, бірақ басқа жағдайларда бұл ауыр аурулардың белгілері болуы мүмкін, олар медициналық көмек көрсетуді талап етеді. Бұл мақалада біз іштің төменгі бөлігіндегі ауырсынудың негізгі себептерін және дәрігерге қашан жүгіну керек екенін қарастырамыз.
Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсынудың негізгі себептері
Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну әртүрлі аурулар мен жағдайлардан туындауы мүмкін. Ең көп тараған себептерді қарастырайық:
1. Жедел гастрит
Гастрит — асқазанның шырышты қабығының қабынуы, ол іштің төменгі бөлігінде ауырсынуды тудыруы мүмкін. Гастриттің белгілері:
- Асқазандағы ауырсыну, көбінесе жоғарғы бөлігіне локализацияланған,
- Құсу және жүрек айну,
- Асқазанның ауырлық сезімі және қышқылдық.
Жедел гастрит дұрыс тамақтанбаудан, стресстен, алкогольді ішімдіктерді немесе дәрілерді (мысалы, стероидты қабынуға қарсы дәрілерді) пайдалану нәтижесінде пайда болуы мүмкін.
2. Колит
Колит — ішектің қабынуы, ол да іштің төменгі бөлігінде ауырсынуды тудыруы мүмкін. Колиттің белгілері:
- Іштің төменгі бөлігінде ұйқышыл немесе спазмдық ауырсыну,
- Диарея немесе іш қату,
- Газ және үрлену.
Колиттің себептері әртүрлі болуы мүмкін, оның ішінде инфекциялық аурулар, дисбактериоз, стресс және аутоиммунды аурулар да бар.
3. Дивертикулит
Дивертикулит — ішектің қабырғасындағы дивертикулдардың қабынуы немесе инфекциясы. Бұл көбінесе тоқ ішекте кездеседі. Дивертикулиттің белгілері:
- Іштің төменгі бөлігінде әсіресе сол жақта өткір ауырсыну,
- Ыстық,
- Құсу және нәжістің өзгеруі.
Дивертикулит әдетте 40 жастан асқан адамдарда кездеседі, бірақ ол жас адамдарда да пайда болуы мүмкін, әсіресе егер оларда бұл ауруға бейімділік болса.
4. Ішек тітіркенуі синдромы (ІТС)
ІТС — ішектің жұмысында ақаулар тудыратын функционалды ауру, ол іштің төменгі бөлігінде ауырсынуды, үрленуді және нәжістің өзгеруін (диарея немесе іш қату) туғызады. ІТС белгілері:
- Спазмдық ауырсыну,
- Нәжістің жиілігінің және консистенциясының өзгеруі,
- Іштің үрленуі және газ.
ІТС жиі стресс, дұрыс тамақтанбау немесе инфекциялардан кейін пайда болады.
5. Ішек инфекциялары
Ішек инфекциялары вирустар, бактериялар немесе паразиттерден туындауы мүмкін және іштің төменгі бөлігінде ауырсынуды тудыруы мүмкін. Белгілері:
- Іштің өткір ауырсынуы,
- Қанда немесе шырышпен араласқан диарея,
- Ыстық және құсу.
Инфекциялар ластанған тағамды немесе суды тұтыну нәтижесінде пайда болуы мүмкін.
6. Іш қату
Іш қату — нәжісті шығару қиындықтары, бұл да іштің төменгі бөлігінде ауырсынуды тудыруы мүмкін. Іш қатудың белгілері:
- Іштің төменгі бөлігінде ауырсыну және толып қалғандай сезіну,
- Дефекацияның қиындауы (аптасына 3 реттен аз),
- Үрлену және газ.
Іш қату көбінесе ағзадағы сұйықтықтың жетіспеушілігінен, аз қозғалыс жасаудан немесе дұрыс тамақтанбаудан туындайды.
7. Газ түзілуі және іштің үрленуі
Газдың көп түзілуі және іштің үрленуі — іштің төменгі бөлігінде ауырсынудың тағы бір жиі себебі. Газ түзілуінің артық болуы дұрыс тамақтанбаудан, ішектің жұмысында ақаулардан немесе газды сусындарды тұтынудан туындауы мүмкін. Белгілері:
- Іштің ауырсынуы мен дискомфорты,
- Үрлену және ауырлық сезімі,
- Жиі бойында газдардың жиналуы және аузынан газ шығуы.
Қашан дәрігерге жүгіну керек?
Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну әртүрлі жағдайлардан туындауы мүмкін, бірақ бұл ауыр мәселелерді білдіретін кездер де бар, олар медициналық араласуды талап етеді.
1. Өткір ауырсыну
Егер ауырсыну кенеттен өткір және күшті болса, бұл ауыр аурулардың белгісі болуы мүмкін, мысалы, жедел аппендицит, асқазан жарасының тесілісі немесе ішек өткізгіштігі. Мұндай жағдайда дереу медициналық көмек қажет.
2. Созылмалы ауырсыну
Егер іштің ауырсынуы созылмалы болып, бірнеше күн бойы өтпей қалса, бұл ішек тітіркенуі синдромы немесе созылмалы гастрит сияқты аурулардың белгісі болуы мүмкін. Бұл жағдайда дәрігерге тексерілу қажет.
3. Қосымша белгілер
Егер іштің ауырсынуы мынадай белгілермен қатар болса:
- Құсу және жүрек айну, әсіресе қанмен,
- Ыстық,
- Нәжісте немесе зәрде қанның болуы,
- Аса күшті салмақ жоғалту.
Бұл белгілер ішек инфекциялары, асқазан жарасы немесе рак сияқты ауыр ауруларды білдіруі мүмкін және дәрігерге дереу жүгіну қажет.
4. Нәжістің бұзылуы
Егер жиі диарея немесе іш қату пайда болса, әсіресе қанмен араласса, немесе нәжіс қараңғы немесе қанмен болса, бұл ішек қабыну аурулары немесе асқазан жарасы сияқты аурулардың белгісі болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда дәрігерге көріну қажет.
Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсынудың диагностикасы
Ауырсынудың себебін нақты анықтау үшін дәрігер келесі зерттеулерді тағайындауы мүмкін:
- Жалпы қан мен зәр анализі — қабыну немесе инфекцияны анықтау үшін.
- Құрсақ қуысының УЗИ — ас қорыту жүйесінің органдарындағы ауруларды анықтау үшін, мысалы, дивертикулит немесе аппендицит.
- Колоноскопия — тоқ ішек ауруларын, мысалы, колит немесе рак, диагностикасы үшін.
- Рентген немесе компьютерлік томография — ішектің өткізгіштігі немесе тесілісі күмәнданса, дәл диагностика үшін.
Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсынуды емдеу
Емдеу ауырсынудың себебіне байланысты. Кейбір жалпы тәсілдер:
- Диеталық өзгерістер: Дұрыс тамақтану, майлы және газ тудыратын тағамдарды болдырмау.
- Медикаментозды емдеу: Қабынуға қарсы дәрілер, антибиотиктер немесе ішек жұмысының қалыпқа келуін қолдайтын дәрілер.
- Операциялық араласу: Жедел жағдайларда, мысалы, аппендицит немесе ағзаның перфорациясы кезінде операция қажет болуы мүмкін.
Дәрігерлердің кеңестері
- Тұрақты тексерулер: Уақытында медициналық тексерулер ас қорыту жүйесі ауруларын ерте сатысында анықтауға көмектеседі.
- Дұрыс тамақтану: Майлы және қуырылған тағамдарды болдырмау арқылы теңдестірілген диетаны сақтау ас қорыту жүйесінің денсаулығын қолдауға көмектеседі.
- Физикалық белсенділік: Регулярлы жаттығулар ішектің қалыпты жұмысын сақтау және іш қатуды болдырмауға көмектеседі.
Қорытынды ұсыныстар
Іштің төменгі бөлігіндегі ауырсыну ас қорыту жүйесінің әртүрлі ауруларының белгілері болуы мүмкін. Басқа симптомдарға назар аудару және ауырсыну өтпесе немесе алаңдатарлық белгілермен бірге жүрсе, дәрігерге жүгіну маңызды. Тек дәрігер ауырсынудың себебін нақты анықтап, тиімді емдеуді тағайындай алады.
