Панкреатит — бұл ұйқы безінің қабынуы, ол өткір немесе созылмалы түрде болуы мүмкін. Ұйқы безі ас қорыту процесінде маңызды рөл атқарады, себебі ол тағамды қорытуға көмектесетін ферменттерді және қандағы қант деңгейін реттейтін инсулин сияқты гормондарды шығарады. Панкреатит бұл функцияны бұзып, ауруды, ас қорыту бұзылыстарын және басқа да белгілерді тудырады. Осы ауруды емдеудің маңызды аспектілерінің бірі — дұрыс тамақтану, ол ұйқы безіне жүктемені азайтуға және қалпына келтіру процесін жылдамдатуға көмектеседі. Бұл мақалада біз панкреатит кезінде не ішуге болады және не болмайтынын, сондай-ақ қалай дұрыс тамақтану арқылы симптомдарды жеңілдетуге және организмді қалпына келтіруге болатынын қарастырамыз.
1. Панкреатит кезінде тамақтанудың негізгі принциптері
Панкреатит кезінде тамақтану жеңіл, жұмсақ және жиі болуы керек. Тамақтың ұйқы безіне артық жүктеме түсірмей, оның функциясын қалпына келтіруге көмектесуі өте маңызды.
- Жиі тамақтану: Тамақтану 5-6 рет, бірақ аз мөлшерде болуы тиіс. Бұл ұйқы безіне артық жүктеме түсірмей, ас қорыту жүйесін қалыпқа келтіруге ықпал етеді.
- Жылы, бірақ тым ыстық немесе суық емес тағам: Тағамның температурасы өте ыстық немесе өте суық болмауы керек. Бұл асқазан мен ұйқы безінің шырышты қабығын тітіркендірмейді.
- Жұмсақ және жеңіл сіңірілетін тағам: Панкреатит кезінде асқазан мен ұйқы безін тітіркендіретін немесе ферментация тудыратын тағамдардан аулақ болу керек.
2. Панкреатит кезінде не ішуге болады?
Панкреатит кезінде асқазан мен ұйқы безін тітіркендірмейтін, жеңіл сіңірілетін және қалпына келтіруге көмектесетін тағамдарды таңдау керек.
- Жарма: Қарақұмық, сұлы, күріш және манка жармалары — жеңіл сіңірілетін көмірсулардың тамаша көзі. Олар судан немесе сұйық сүттен пісіріледі. Бұл тағамдар ас қорыту жүйесіне жүктемені азайтады және ағзаға қажетті заттарды қамтамасыз етеді.
- Қайнатылған немесе пісірілген көкөністер: Картоп, сәбіз, гүлді қырыққабат, цуккини және асқабақ — бұл панкреатитпен ауыратын адамдарға өте жақсы сәйкес келеді. Олар жеңіл сіңіріледі және ұйқы безіне зиян келтірмейді. Көкөністерді буға пісіру, пісіру немесе қайнату ұсынылады.
- Майы аз ет және балық: Тауыық, күркетауық, қоян, треска, судак және карп сияқты майы аз еттер мен балықтар — бұл жеңіл сіңірілетін ақуыздың тамаша көзі. Оларды буға пісіріп, пісіріп немесе қайнату керек. Қуыру және түтіндеу — қатаң тыйым салынған.
- Майы аз сүт өнімдері: Кефир, майы аз сүзбе, қоспасыз йогурттар және майы аз сүт — кальций мен ақуыздың жақсы көздері, бірақ ұйқы безіне артық жүктеме түсірмейді.
- Пісірілген алма: Бұл талшық пен витаминдердің жақсы көзі, бірақ асқазанға зиян келтірмейді. Пісірілген алма жеңіл сіңіріледі және ас қорыту жүйесін қалыпқа келтіруге көмектеседі.
- Жеңіл сорпалар: Майы аз көкөніс сорпалары немесе майы аз еттен дайындалған сорпалар. Ащы, майлы немесе өте қою бульондардан аулақ болу керек.
- Шай: Кофеинсіз шай (жасыл, ромашка) — ұйқы безіне зиян келтірмейтін жақсы сусын.
3. Панкреатит кезінде не ішуге болмайды?
Бірқатар тағамдар ұйқы безін қатты тітіркендіріп, қабынуды күшейтеді. Оларды панкреатиттің асқынуы кезінде және созылмалы түрінде де қабылдаудан аулақ болу керек.
- Майлы және қуыруланған тағамдар: Майлы ет өнімдері, қуырып жасалған тағамдар, фастфуд және май немесе маргарин қосылған тағамдар ұйқы безін артық жүктейді, ферменттердің артық бөлінуін тудырады.
- Ащы және қышқыл тағамдар: Қышқыл жемістер (цитрус жемістері, қышқыл алма), қышқыл шырындар, ащы дәмдеуіштер, соустар (қыша, сірке суы, майонез) және маринадтар асқазан мен ұйқы безінің шырышты қабығын тітіркендіріп, қабынуды күшейтеді.
- Майлы сүт өнімдері: Сметана, майлы ірімшіктер, қаймақ және май — бұл өнімдер ұйқы безін шамадан тыс жүктейді.
- Консервілер мен жартылай дайын тағамдар: Жасанды қоспалары, консерванттары және көп тұзы бар өнімдер панкреатит жағдайын нашарлатады.
- Алкоголь: Алкоголь — панкреатиттің асқынуын тудыратын, қабынуды күшейтіп, ұйқы безінің жұмысын бұзатын өте қауіпті фактор.
- Газды сусындар мен кофе: Газдалған сусындар мен кофеин бар ішімдіктер асқазанды және ұйқы безін тітіркендіріп, қышқыл бөлінуін арттырады.
- Жаңа пісірілген нан және тәтті тағамдар: Жаңа піскен нан, тоқаштар және тәттілер асқазанда ашыту тудырып, газ түзілуіне және ауыруға себеп болуы мүмкін.
4. Панкреатит кезінде күнделікті мәзір мысалы
Таңғы ас: Суды қақпақпен пісірілген сұлы жармасы немесе майы аз сүттен дайындалған сұлы жармасы, кофеинсіз шай, аз майлы сүзбе мен бал.
Полдник: Пісірілген алма немесе майы аз йогурт.
Түскі ас: Пісірілген балық (треска немесе судак), қайнатылған картоп және бұқтырылған көкөністер.
Полдник: Сүзбе мен аз бал немесе пісірілген алма.
Кешкі ас: Майы аз тауық сорпасы, қайнатылған тауық еті мен қайнатылған картоп және сәбіз.
5. Тамақтануды ұйымдастыруға арналған ұсыныстар
- Кішкентай порциялар: Тамақтану жиі (5-6 рет), бірақ порциялар аз болу керек.
- Буға пісіру, пісіру немесе қайнату: Бұл әдістер пайдалы заттарды сақтау мен асқазан-ішек жолдарын шамадан тыс жүктемей тамақ пісіруге мүмкіндік береді.
- Көп су ішіңіз: Сусыздануды болдырмау үшін көп су ішіңіз, газдалған сусындар мен кофе ішуден аулақ болыңыз.
- Стресстен және жүйке жүктемелерінен аулақ болыңыз: Стресс ұйқы безінің жұмысын бұзып, аурудың асқынуына әкелуі мүмкін.
Қорытынды
Панкреатит кезінде дұрыс тамақтану — бұл тек симптомдарды жеңілдетудің тәсілі ғана емес, сонымен бірге аурудың асқынуын болдырмауға көмектесетін маңызды емдеу әдісі. Диеталық ұсыныстарды сақтау ұйқы безіндегі қабынуды азайтады, қалпына келтіру процесін жылдамдатады және өмір сапасын жақсартады. Диетолог немесе дәрігермен кеңесіп, өзіңізге жеке дұрыс тамақтану жоспарын таңдаңыз.
