Гастрит — асқазанның шырышты қабатының қабынуы, оны әртүрлі факторлар тудыруы мүмкін, соның ішінде инфекциялар, дұрыс тамақтанбау, стресс немесе дәрілерді ұзақ уақыт пайдалану. Гастритті емдеудің маңызды аспектілерінің бірі — диета ұстану, ол қабынуды азайтуға, симптомдарды жеңілдетуге және жазылу процесін жылдамдатуға көмектеседі. Бұл мақалада біз гастрит кезінде дұрыс тамақтану туралы, қандай өнімдерді рационыңызға қосу қажет, ал қандайларын алып тастау керектігін қарастырамыз.
Гастрит деген не?
Гастрит — асқазанның шырышты қабатының қабынуы. Бұл ауру әртүрлі симптомдарға әкелуі мүмкін, соның ішінде асқазан ауруы, жаншылу, жүрек айну, іш кебуі және қышқылдық. Гастриттің жедел немесе созылмалы түрлері болуы мүмкін.
Гастриттің белгілері:
- Асқазанның жоғарғы бөлігіндегі ауырсыну
- Жүрек айну және құсу
- Асқазанда ауырлық сезімі
- Қышқылдық
- Тамаққа деген тәбеттің жоғалуы
Егер осы белгілерді сезсеңіз, диагноз қою және емдеу үшін дәрігерге бару маңызды.
Гастритті диагностикалау
Гастритті диагностикалау бірнеше әдістермен жүргізіледі:
- Анамнез — пациенттің симптомдары мен өмір салты туралы ақпарат жинау.
- Физикалдық тексеру — асқазанды қарау және пальпациялау.
- Эндоскопия — асқазанның шырышты қабатын тексеруге мүмкіндік беретін икемді түтікшелі процедура.
- Бактериологиялық анализ — Helicobacter pylori бактериясын анықтау, ол гастриттің жиі себебі болып табылады.
- Лабораториялық зерттеулер — жалпы қан және нәжіс талдаулары.
Гастрит кезінде қалай дұрыс тамақтану керек?
Гастритке арналған диетаның негізгі принципі — асқазан шырышты қабатына тітіркендіргіш әсерді азайту. Тамақ жеңіл әрі сіңімді болуы керек, майлы, ащы, қуырылған және қышқыл өнімдерден аулақ болу қажет.
Негізгі тамақтану принциптері:
- Кішкене, бірақ жиі тамақтану (5-6 рет күн ішінде) — асқазанды шамадан тыс жүктемеуге көмектеседі.
- Тамақтың жылы болуы — тамақ тым ыстық немесе суық болмауы тиіс, себебі бұл қабынуды күшейтуі мүмкін.
- Майлы және ауыр тамақтан аулақ болу — бұл тағамдар қабынуды күшейтуі мүмкін.
- Су балансының сақталуы — әсіресе созылмалы гастрит кезінде су жеткілікті мөлшерде болуы керек.
Гастритке рұқсат етілген өнімдер:
Бейтарап тағамдар
- Жеңіл ақуыздар:
- Майсыз ет (тауық, индейка, жас ет) — буға пісірілген немесе қайнатылған түрде.
- Балық (лосось, треска) — пісірілген немесе буға пісірілген.
- Жұмыртқа — жұмсақ пісірілген немесе буға пісірілген омлет.
- Творог және сүт өнімдері (майсыз)
Көмірсулар:
- Ұнтақ және ақ нан (шектеулі мөлшерде).
- Рис — қайнатылған немесе буға пісірілген.
- Картоп — пісірілген немесе пісірілген.
- Сұлы және қарақұмық жармасы — пайдалы злактар, олар оңай сіңеді.
Көкөністер:
- Сәбіз, бұқтырылған қырыққабат, картоп, цуккини, қабығы алынған помидорлар.
- Асқабақ — ас қорытуға пайдалы, асқазанды тітіркендірмейді.
Жемістер:
- Алмалар (қабығы алынған).
- Алмалар, банандар — асқазанға жұмсақ әсер етеді.
- Шие, өрік — шектеулі мөлшерде.
Ішімдіктер:
- Шөпті шайлар (балауса, ромашка).
- Шекерсіз жаңа піскен жеміс компоттары.
- Газсыз минералды су.
Майлар:
- Зәйтүн майы — аз мөлшерде.
- Сары май — шектеулі мөлшерде.
Гастритке тыйым салынған өнімдер:
Кейбір тағамдар асқазанның шырышты қабатын тітіркендіріп, гастриттің белгілерін нашарлатуы мүмкін. Мұндай тағамдарды рационыңыздан алып тастау керек:
Майлар:
- Қуырылған тағамдар — майлар жарылып, асқазанды қатты тітіркендіреді.
- Майлы ет және шұжықтар — олардың құрамында көп майлар бар, олар қабынуды күшейтеді.
Көкөністер мен жемістер:
- Қышқыл көкөністер мен жемістер (помидорлар, цитрустар, жүзім).
- Шикі қырыққабат, сарымсақ, пияз — бұл көкөністер асқазанды тітіркендіреді.
Газды және газды сусындар:
- Бұршақтар (бұршақ, бұршақ).
- Шикі көкөністер (брокколи, гүлді қырыққабат).
- Газды сусындар.
Дәмдеуіштер мен соустар:
- Ащы дәмдеуіштер (тұздық, хрен).
- Қышқыл соустар (майонез, сірке суы, кетчуп).
Тәтті тағамдар:
- Шоколад пен кондитерлік өнімдер — тәтті тағамдар асқазан қышқылдығын арттырып, тітіркендіруі мүмкін.
Гастритке арналған күндік мәзір үлгісі
Таңғы ас:
- Суық суға пісірілген сұлы жармасы және банан.
- Шөпті шай (мелисса немесе ромашка).
Таңертеңгілік жеңіл тағам:
- Қабығы алынған бірнеше алма.
Түскі ас:
- Қайнатылған тауық еті мен картоп пюресі.
- Жаңа піскен жеміс компоты.
Таңғы ас:
- Творог және бал.
Кешкі ас:
- Буға пісірілген балық пен бұқтырылған көкөністер (цуккини және сәбіз).
- Газсыз минералды су.
Кешкі жеңіл тағам:
- Қарақұмық сүтпен.
Дәрігерлердің кеңестері:
- Тамақтану тәртібі: Гастрит кезінде жиі, бірақ аз мөлшерде тамақтану маңызды — 5-6 рет күн ішінде.
- Стресстерден аулақ болу: Стресстер гастриттің симптомдарын ушықтыра алады, сондықтан эмоционалды күйзелістерден аулақ болу маңызды.
- Тамақтың температурасы: Тамақ тым ыстық немесе суық болмауы керек.
- Су мөлшері: Су асқазанды қалпына келтіруге көмектеседі, сондықтан жеткілікті мөлшерде су ішу маңызды.
Ғылыми зерттеулер мен деректер
Журналда жарияланған зерттеу Gastroenterology, дұрыс диета ұстанудың гастриттің өршуін айтарлықтай азайтуға көмектесетінін көрсетті.
American Journal of Clinical Nutrition жариялаған ғылыми жұмыс, майдың аз болуын және талшықтың көп болуын көрсететін диетаның асқазандағы қабынуды азайтуға көмектесетінін айтады.
Қорытынды ұсыныстар
Гастрит кезінде дұрыс тамақтану аурудың емдеуінде және алдын алуында маңызды рөл атқарады. Салауатты диета асқазан шырышты қабатының қабынуын азайтып, асқазанның жұмысын жақсартып, аурудың белгілерін жеңілдетеді. Дәрігерлердің кеңестерін сақтау және диетаны ұйымдастырған кезде организмнің жеке ерекшеліктерін ескеру маңызды.
