1. Табан жалпаюы дегеніміз не?
Табан жалпаюы (плоскостопие) – табан құрылымының бұзылуы, бұл жағдайда оның табиғи иілісі төмендеп немесе мүлдем жойылып кетеді. Табанның иілісі адам жүріп-тұрғанда амортизатор қызметін атқарады, ал оның тегістелуі жүру биомеханикасының өзгеруіне, аяқ пен омыртқа ауруларына әкелуі мүмкін.
2. Табан жалпаюының түрлері
- Көлденең жалпаю – табанның алдыңғы бөлігі жалпақтанып, сүйек құрылымының өзгеруімен сипатталады. Бұл аяқ басқан кезде ауырсынуға және «сүйел» (бурсит) пайда болуына әкелуі мүмкін.
- Ұзындық жалпаю – табан иілісінің ұзын бойы төмендеуі. Бұл түрі аяқ пен бел аймағындағы ауырсынуларға себеп болады.
- Аралас түрі – көлденең және ұзындық жалпаюының бір мезгілде болуы.
3. Табан жалпаюының себептері
- Тұқым қуалаушылық (генетикалық бейімділік);
- Дұрыс таңдалмаған аяқ киім (жоғары өкшелі, жалпақ табанды);
- Артық салмақ (табандарға шамадан тыс жүктеме түсіреді);
- Көп физикалық жүктеме (мысалы, қатты жерлерде жаттығу жасау);
- Жас ерекшелігіне байланысты өзгерістер (табандардың серпімділігінің төмендеуі);
- Жүктілік (салмақтың артуы және гормоналды өзгерістер әсер етеді).
4. Табан жалпаюының белгілері
- Аяқ пен тізе аймағындағы ауырсыну;
- Аяқтардың тез шаршауы;
- Табан формасының өзгеруі;
- Оңтайсыз жүру мәнері, омыртқадағы ауырсыну;
- Табандағы мозоль мен сүйелдің пайда болуы.
5. Табан жалпаюын қалай анықтауға болады?
- Көрнекі тексеру: Ортопед-дәрігер табан пішінін бағалайды.
- Ылғалды із тесті: Табанды сулап, қағазға із қалдыру арқылы табан иілісінің сақталған-сақталмағанын көруге болады.
- Рентген түсірілімі: Табан сүйектерінің құрылымын толықтай талдау үшін жасалады.
- Плантография: Табанға түсетін қысымды анықтайтын арнайы әдіс.
6. Табан жалпаюының алдын алу
- Дұрыс аяқ киім таңдау: Табан иілісін қолдайтын, жұмсақ әрі ыңғайлы аяқ киім кию маңызды.
- Арнайы жаттығулар жасау:
- Тобықты айналдыру;
- Саусақтармен ұсақ заттарды жинау;
- Табан астында теннис добын немесе бөтелкені домалату;
- Аяқты созу және күшейту жаттығулары.
- Дене салмағын бақылау: Артық салмақ табанға артық жүктеме түсіреді.
- Массаж және физиотерапия: Қан айналымын жақсартып, табан бұлшықеттерін күшейтеді.
- Ортопедиялық аяқ киім мен стелька қолдану: Табан иілісін сақтауға көмектеседі.
- Ұзақ тұрудан немесе отырудан аулақ болу: Әрбір 30-40 минут сайын демалып, дене қалыбын өзгертіп отыру қажет.
7. Табан жалпаюын емдеу
- Консервативті ем: Ортопедиялық стелькалар, арнайы жаттығулар, массаж, физиотерапия.
- Медикаментозды ем: Қабынуға қарсы дәрілер, ауырсынуды басатын құралдар.
- Хирургиялық ем: Ауыр жағдайларда хирургиялық ота жасау арқылы түзету.
Қорытынды
Табан жалпаюы – тек эстетикалық мәселе емес, ол бүкіл тірек-қимыл жүйесінің саулығына әсер етеді. Уақытылы диагностика және профилактика әдістері аурудың асқынуына жол бермейді. Егер сіз өзіңізде немесе балаңызда бұл аурудың белгілерін байқасаңыз, ортопедке қаралып, қажетті шараларды қабылдаған жөн.
