Буынды созу – бұл жиі кездесетін жарақат, ол байламдардың шамадан тыс созылуы немесе жарылуы салдарынан болады. Байламдар – сүйектерді буындарда байланыстыратын берік талшықты құрылымдар. Олар буынның тым қатты қозғалмауын қамтамасыз етеді, бұл жарақаттың алдын алуға көмектеседі. Мұндай жарақат спортпен айналысқанда, жазатайым оқиғаларда немесе физикалық шамадан тыс жүктемелер кезінде пайда болуы мүмкін. Уақытылы алғашқы көмек көрсету және емдеуді бастау жарақаттың салдарын азайтуға және қалпына келтіруді тездетуге көмектеседі. Осы мақалада біз буынды созған кезде не істеу керектігін, негізгі белгілерін, диагностикасы, емдеу әдістері мен дәрігерлердің кеңестерін қарастырамыз.
Не болып жатыр?
Байламдар — бұл сүйектерді буындарда байланыстыратын берік талшықты құрылымдар. Олар буынның тым қатты қозғалуына жол бермейді, жарақаттан қорғауға көмектеседі. Буынды созу жарақаты кезінде буын шамадан тыс жүктеліп, байламдардың созылуына немесе жарылуына әкеледі. Бұл жиі құлау, түрлі қимылдар, немесе дененің шамадан тыс жүктелуі кезінде болады.
Байламдарды созудың белгілері
Байламдарды созудың белгілері жарақаттың ауырлық дәрежесіне байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Жалпы алғанда, үш дәрежелі созу ажыратылады:
Жеңіл созу (1-дәрежелі)
- Буын аумағында жеңіл ауру.
- Аздаған ісіну, бірнеше сағат ішінде өтуі мүмкін.
- Қозғалыс шектеулері минималды.
Орташа созу (2-дәрежелі)
- Қозғалыс кезінде айқын ауырсыну.
- Орташа ісіну мен көгерулер.
- Буынның қозғалысы шектелген, толық қозғала алмайды.
Ауыр созу (3-дәрежелі)
- Қатты ауырсыну.
- Көбірек ісіну мен гематома (көгеру).
- Буынның қозғалысы мүлде мүмкін емес немесе толық шектелген.
- Байламның толық жыртылу мүмкіндігі.
Алғашқы көмек көрсету
Байламдарды созғанда алғашқы көмек көрсету өте маңызды, өйткені ол ауырсынуды азайтуға және асқынулардың алдын алуға көмектеседі. Алғашқы көмек көрсету барысында негізгі қадамдар төмендегідей:
Мұз қолдану
- Алғашқы қадам – жарақаттанған аумақты салқындату. Бұл ісінуді және ауырсынуды азайтады.
- Мұзды немесе суық компрессті зақымдалған буынға 15-20 минут бойы қолданыңыз.
- Бұл процесті күн сайын, әсіресе алғашқы 48 сағатта бірнеше рет қайталаңыз.
Демалу және қозғалысты шектеу
- Буынға тыныштық беріңіз. Егер ауырсыну күшті болса, қозғалысты қалпына келтіруге асықпаңыз.
- Зақымдалған аяқ-қолға жүктеме түсірмей, оның қозғалмауын қамтамасыз ету үшін шина немесе бинт қолданыңыз.
Кіндік жоғары ұстау
- Ісінуді азайту үшін, зақымдалған аяқ-қолды жоғары ұстау керек. Бұл қан айналымын азайтуға және ісінуді азайтуға көмектеседі.
- Зақымдалған аяқ-қолды жастыққа немесе жұмсақ бетке қойып, жүрек деңгейінен жоғары ұстаңыз.
Қысу
- Зақымдалған аймақты эластикалық бинтпен жеңіл қысу ісікті азайтуға көмектеседі және буынды тұрақтандырады.
- Бірақ бинтті тым қатты тартуға болмайды, өйткені ол қан айналымын бұзуы мүмкін.
Ауырсынуды басу
- Ауырсынуды жеңілдету үшін, ибупрофен немесе парацетамол сияқты қабынуға қарсы препараттарды қолдануға болады. Бұл дәрілер ауырсынуды басып, қабынуды азайтуға көмектеседі.
Байламдарды созу диагностикасы
Байламды созуды диагностикалау үшін дәрігерге бару қажет. Дәрігер тексеру жүргізіп, жарақаттың ауырлық дәрежесін анықтайды және қажет болған жағдайда қосымша зерттеулер тағайындайды:
Рентген
- Рентген сүйек сынықтарын исключить етуге көмектеседі. Бірақ байламдар жағдайын көрсетпейтіндіктен, ол тек сүйек зақымдануы күдіктенсе жасалады.
Ультразвуковое зерттеу (УЗИ)
- Ультразвуқ байламдардың және жұмсақ тіндердің жағдайын бағалауға көмектеседі, созу немесе жыртылу дәрежесін анықтауға болады.
МРТ (магнитті-резонанстық томография)
- МРТ – байламдар мен жұмсақ тіндердегі зақымдануларды анықтаудың ең дәл әдісі. Ол байламдардың созылу немесе жыртылу деңгейін көрсетуге мүмкіндік береді.
Байламдарды созуды емдеу
Байламдарды созудың емі жарақаттың ауырлығына және науқастың жағдайына байланысты болады. Көп жағдайда емдеу консервативті әдістермен жүзеге асырылады, бірақ ауыр жағдайларда операция қажет болуы мүмкін.
Консервативті емдеу
- Демалыс және тынығу: Зақымдалған буынға тынығу беріп, шамадан тыс жүктемеден аулақ болыңыз.
- Физикалық терапия: Жедел қабыну басылғаннан кейін, буын қозғалысын қалпына келтіру және айналасындағы бұлшықеттерді нығайту үшін жеңіл жаттығулар орындау ұсынылады.
- Физиотерапия: Дәрігер ультрадыбыстық терапия, электрофорез немесе магнитотерапия сияқты процедураларды тағайындауы мүмкін, бұл қалпына келтіруді тездетуге және қабынуды азайтуға көмектеседі.
Медикаментозды емдеу
- Қабыну мен ауырсынуды басу үшін қабынуға қарсы препараттар (НПВС) тағайындалады, мысалы, ибупрофен немесе диклофенак.
- Жергілікті жақпа майлар мен гельдер, мысалы, Финалгон немесе Вольтарен, ауырсынуды жеңілдету үшін қолданылуы мүмкін.
Хирургиялық емдеу
- Егер байлам толық жыртылса, операция қажет болуы мүмкін. Хирургиялық араласу байламды қалпына келтіру немесе күшейту үшін жүргізіледі. Сондай-ақ, байламды қалпына келтіру үшін хирургиялық жіптер немесе басқа технологиялар қолданылуы мүмкін.
Дәрігерлердің кеңестері
Дұрыс қалпына келтіру
- Рақмет, бірақ физикалық белсенділікке қайта оралу үшін асықпаңыз. Бұл жарақатты қайта жарақаттап алмау үшін организмге қалпына келтіруге жеткілікті уақыт беру маңызды.
Травмалардың алдын алу
- Физикалық белсенділік алдында міндетті түрде қыздыруды жасаңыз.
- Спортпен айналысқанда қорғаныш құралдарын пайдаланыңыз.
- Жаттығу техникасын қадағалаңыз.
- Физикалық жүктемені біртіндеп арттырып, күрт қимылдардан аулақ болыңыз.
Қорытынды кеңестер
Байламды созу – бұл әртүрлі физикалық жүктемелер кезінде болатын жиі жарақат. Алғашқы көмек көрсету, дұрыс диагностика және уақытылы емдеу қалпына келтірудің маңызды аспектілері болып табылады. Жеңіл созуларды консервативті емдеу арқылы емдеуге болады, бірақ ауыр жағдайларда хирургиялық араласу қажет болуы мүмкін. Дәрігерлердің кеңестерін тыңдап, жарақат алған бөлікке дұрыс күтім жасау арқылы жарақаттың салдарын минимизациялап, жылдам қалпына келуге болады.
