Аллергиялық ринит — бұл аллергияға жауап ретінде мұрын қуысының шырышты қабығының қабынуы, ол мұрынның бітелуі, түшкіру, қышыну және секреция сияқты тән белгілерді тудырады. Аллергиялық ринит өмір сапасын айтарлықтай төмендетуі мүмкін, бірақ дұрыс емдеу әдістерін қолданса, оны тиімді емдеуге болады. Бұл мақалада аллергиялық ринит туралы, оның қалай пайда болатыны, қандай түрлері бар және оны үй жағдайында қалай емдеуге болатыны туралы қарастырамыз, сондай-ақ дәрігерге қашан жүгіну керектігі жөнінде сөз қозғалады.
Аллергиялық ринит дегеніміз не?
Аллергиялық ринит (мұрынның қабынуы) — бұл аллергендерге жауап ретінде иммундық жүйенің мұрын қуысының шырышты қабығында пайда болатын қабыну процесі. Аллерген ағзаға кірген кезде иммундық жүйе оны қауіп ретінде қабылдайды, нәтижесінде антителдер бөлініп, гистамин шығарылады. Гистамин мұрынның шырышты қабығының қабынуы мен зақымдалуын тудырады, бұл аллергиялық ринит белгілерінің пайда болуына әкеледі.
Аллергиялық риниттің себептері
Аллергиялық риниттің негізгі себептері:
Аллергендер: Аллергиялық ринит аллергия тудыратын заттармен байланыс кезінде дамиды. Ең көп тараған аллергендер:
- Өсімдіктердің тозаңы (ағаштардың, шөптердің және гүлдердің гүлдеу маусымында).
- Үй шаңы (шаң кенелерімен бірге).
- Жануарлардың жүні (мысықтар, иттер, кеміргіштер).
- Зең мен саңырауқұлақтар (әсіресе ылғалды бөлмелерде).
- Тағам өнімдері (кейбір жағдайларда сүт, жаңғақтар, балық сияқты азық-түліктер аллергия тудыруы мүмкін).
- Генетикалық бейімділік: Егер ата-ананың біреуі аллергиямен ауыратын болса, балада аллергиялық ринит дамуының ықтималдығы жоғары болады.
- Қоршаған ортаның ластануы: Ластанған ауа, түтін және химиялық заттар иммундық жүйені әлсіретіп, аллергендерге сезімталдықты арттыруы мүмкін.
- Иммундық жүйенің әлсіреуі: Стресс, созылмалы аурулар, дұрыс тамақтанбау немесе әлсіреген иммундық жүйе ағзаның аллергендерге сезімталдығын арттырады.
Аллергиялық риниттің түрлері
- Маусымдық аллергиялық ринит: Бұл аурудың ең көп тараған түрі, ол белгілі бір уақытта — көктем мен жаз айларында, өсімдіктер гүлдегенде пайда болады. Белгілері көбінесе ағаштар мен шөптердің гүлдеу кезеңінде байқалады.
- Жыл бойы аллергиялық ринит: Бұл түрі кез келген уақытта пайда болуы мүмкін және әдетте тұрақты аллергендерге, мысалы, үй шаңы, жануарлардың жүні немесе зең себеп болады. Белгілері әлсіз болуы мүмкін, бірақ олар бүкіл жыл бойы жалғасады.
- Профилактикалық аллергия: Бұл түрі белгілі бір аллергендердің әсерінен, мысалы, жануарлармен байланыс немесе шаңды орындарда болу нәтижесінде ғана пайда болады.
Аллергиялық ринитті үйде қалай емдеуге болады?
- Аллергендерден аулақ болу: Аллергиялық ринитті емдеудің ең маңызды қадамы — аллергендермен байланысты минимизациялау. Егер сіз қандай заттардың аллергия тудыратынын білсеңіз, мынадай кеңестерге назар аударыңыз:
- Гүлдеу маусымында терезелерді жабық ұстаңыз.
- Үйде тазалықты сақтап, шаң мен жануарлардың жүні көлемін азайтыңыз.
- Шаң мен аллергендерден тазартатын ауа фильтрлерін пайдаланыңыз.
- Антигистаминдер: Антигистаминдер гистаминнің әсерін бөгейді, бұл қабынуды азайтуға және белгілерді жеңілдетуге көмектеседі. Ең танымал препараттар:
- Claritin (Лоратадин)
- Zyrtec (Цетиризин)
- Telfast (Фексофенадин) Бұл препараттар рецептісіз қолжетімді және аллергиялық ринит белгілерін айтарлықтай жеңілдетеді.
- Кортикостероидты мұрын спрейлері: Егер антигистаминдер көмектеспесе, кортикостероидты мұрын спрейлерін қолдануға болады:
- Fluticasone (Flonase, Nasofan)
- Budesonide (Rhinocort) Бұл препараттар мұрын қуысының қабынуын азайтып, мұрынның бітелуін және үздіксіз түшкіруді жеңілдетеді.
- Деконгестанттар: Мұрынның бітелуін уақытша жеңілдету үшін деконгестанттарды қолдануға болады, мысалы, Otrivin (Ксилометазолин). Алайда, мұндай препараттарды 3-5 күннен артық қолдануға болмайды, себебі олар тәуелділік тудыруы мүмкін.
- Мұрынды тұзды ерітіндімен жуу: Мұрынды жуу аллергендер мен қабынуды азайтуға көмектеседі. Бұл үшін Aqua Maris немесе Physiomer сияқты дайын препараттарды пайдалануға болады.
Қашан дәрігерге жүгіну керек?
Аллергиялық ринит әдетте үй жағдайында емделеді, бірақ келесі жағдайларда дәрігерге жүгіну қажет:
- Симптомдар күшейіп, стандартты препараттардан кейін де өтпесе.
- Басыңыз қатты ауырып, көз немесе бет аумағында ауырсыну болса, бұл синуситтің белгілері болуы мүмкін.
- Аллергендерден аулақ болғаныңызға және антигистаминдерді қолданғаныңызға қарамастан симптомдар нашарласа.
- Қосымша белгілер пайда болса, мысалы, тері бөртпелері немесе тыныс алу проблемалары болса, бұл анафилаксия сияқты ауыр аллергиялық реакцияның белгілері болуы мүмкін.
Аллергиялық реакциялардың статистикасы
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, аллергиялық ринит — бұл әлемдегі ең кең тараған аурулардың бірі. Әлем халқының шамамен 10-30%-ы аллергиялық ринитпен ауырады. Бұл ауру әсіресе ауа ластанған қалаларда және ылғалдылығы жоғары жерде тұратын адамдарда жиі кездеседі.
Үйдегі аллергияның аллергендері
Үйде кездесетін негізгі аллергендер:
- Үй шаңы, оның ішінде шаң кенелері.
- Жануарлардың жүні (мысықтар, иттер).
- Зең және саңырауқұлақтар.
- Тағамдар (сирек жағдайларда).
Бұл аллергендермен күресу үшін үйде жиі тазалау жүргізу, HEPA фильтрі бар шаңсорғыштарды пайдалану және ауа ылғалдылығын бақылау үшін ылғалдатқыштарды қолдану ұсынылады.
Қорытынды
Аллергиялық ринит — бұл жағымсыз, бірақ емделуге болатын ауру. Қазіргі заманғы емдеу әдістері, мысалы, антигистаминдер, кортикостероидтар және алдын алу шаралары, белгілерді айтарлықтай жеңілдетіп, өмір сапасын жақсартуға көмектеседі. Бұл ауруды елемеуге болмайды және симптомдар нашарлаған жағдайда дәрігерге бару қажет.
