Свиствілеу тыныс алу — тыныс алу кезінде пайда болатын және шырылдаған, сырнайға ұқсайтын дыбыс. Бұл дыбыс дем шығарған немесе дем алған кезде естілуі мүмкін және көбінесе тыныс алу жолдарының тарылуынан немесе қабынуынан туындайды. Бұл симптом әртүрлі жас тобындағы адамдарда пайда болуы мүмкін және әртүрлі аурулардың белгісі болуы мүмкін. Свиствілеу тыныс алу себептерін түсіну маңызды, себебі уақытылы медициналық көмек алу мен дұрыс емдеуді таңдау қажет.
1. Свиствілеу тыныс алу деген не?
Свиствілеу тыныс алу немесе хриптер — бұл ауа тыныс алу жолдарынан тарылған немесе қабынған жерлерден өткен кезде пайда болатын дыбыстар. Бұл дыбыс дем алу мен дем шығару кезінде естілетін болуы мүмкін, кейде екі жағдайда да естілетін болады. Свиствілеу дыбысы жеңіл немесе күшті болуы мүмкін, сонымен қатар ол басқа белгілермен бірге болуы мүмкін, мысалы, жөтел, тыныс алу қиындығы немесе кеуде ауырсынуы.
Свиствілеу тыныс алу — бұл жеке ауру емес, ол көбінесе тыныс алу жүйесінде проблемалардың белгісі болып табылады.
2. Свиствілеу тыныс алу себептері
Свиствілеу тыныс алу әртүрлі аурулар мен жағдайлардан туындауы мүмкін, олар тыныс алу жолдарының қалыпты қызметін бұзады. Негізгі себептерді қарастырайық:
Бронхиалды астма
Свиствілеу тыныс алудың ең көп тараған себебі — бронхиалды астма. Бұл жағдайда тыныс алу жолдары қабынады және тарылады, бұл ауаның өтуіне қиындық туғызады. Бұл жағдай дем алу немесе дем шығару кезінде свисті дыбысын шығарады, әсіресе астма ұстамалары кезінде.
Қосымша белгілер: тыныс жетіспеушілігі, жөтел (әсіресе түнде және таңертең), кеуде ауырсынуының сезімі.
Созылмалы обструктивті өкпе ауруы (СОӨА)
СОӨА — бұл тыныс алу жолдарының ұзақ уақыт қабынуы мен зақымдануымен сипатталатын аурулар тобы, ол олардың тарылуына және тыныс алудың қиындауына әкеледі. Бұл көбінесе темекі шегу немесе ластанған ауаға ұзақ әсер ету нәтижесінде пайда болады. СОӨА кезінде свиствілеу тыныс алу бронхтардың өткізгіштігінің төмендеуімен байланысты.
Қосымша белгілер: созылмалы жөтел, әлсіздік, жиі тыныс алу жолдарының инфекциялары, физикалық жүктеме кезінде тыныс жетіспеушілігі.
Аллергиялық ринит және аллергиялық реакциялар
Пыльца, жануарлар жүні немесе басқа аллергендерге аллергия тыныс алу жолдарында қабыну тудырады, бұл олардың тарылуына және свиствілеу тыныс алуына себеп болады. Аллергиялық қабыну көбінесе шырышты қабықтың ісінуіне әкеліп, ауаның өтуіне кедергі келтіреді.
Қосымша белгілер: мұрын бітелуі, түшкіру, көздерде қышу, жас ағу.
Тыныс алу жолдарының инфекциялары
Жедел немесе созылмалы тыныс алу жолдарының инфекциялары қабынуға және тыныс алу жолдарының тарылуына әкелуі мүмкін. Свиствілеу тыныс алу суық тию, тұмау, бронхит және пневмония кезінде пайда болуы мүмкін.
Қосымша белгілер: жөтел, қызба, әлсіздік, тамақтың ауыруы, кейде тыныс жетіспеушілігі.
Тыныс алу жолдарында бөтен денелер болуы
Тыныс алу жолдарына бөтен дененің кіруі бронхтар немесе трахеяның ішінара жабылуына әкелуі мүмкін. Тыныс алу жолдары неғұрлым тарылса, свиствілеу дыбысы соншалықты қатты болады.
Қосымша белгілер: кеудедегі өткір ауырсыну, жөтел, тыныс алудың қиындауы, жиі хриптер.
Көмей немесе трахеяның стенозы
Көмей немесе трахеяның тарылуы (стеноз) қабыну, ісіктер, инфекциялар немесе жарақаттар салдарынан пайда болуы мүмкін. Бұл жағдай ауаның қалыпты өтуін бұзып, свиствілеу дыбысына әкеледі.
Қосымша белгілер: тыныс жетіспеушілігі, дауыстың өзгеруі, кеуде ауырсынуы немесе ыңғайсыздық сезімі.
Жүрек аурулары
Кейбір жүрек аурулары, мысалы, жүрек жеткіліксіздігі, өкпеде қанның тоқырауына әкелуі мүмкін, бұл өкпе тіндерінің ісінуіне себеп болады. Бұл тыныс алу процесін бұзып, свиствілеу дыбысына әкеледі.
Қосымша белгілер: аяқтардың ісінуі, шаршау, физикалық жүктеме кезінде тыныс жетіспеушілігі.
Бронхоспазм
Бронхоспазм — бұл бронхтардың кенеттен тарылуы, ол әртүрлі аурулармен, соның ішінде астма, аллергия және вирустық инфекциялармен байланысты болуы мүмкін. Бронхоспазм дем шығаруда қиындық тудырып, свиствілеу дыбысын шығарады.
Қосымша белгілер: тыныс жетіспеушілігі, ауаның жетіспеушілігі сезімі, жиі жөтел.
Свиствілеу тыныс алудың ең көп тараған себебі — бронхиалды астма. Бұл жағдайда тыныс алу жолдары қабынады және тарылады, бұл ауаның өтуіне қиындық туғызады. Бұл жағдай дем алу немесе дем шығару кезінде свисті дыбысын шығарады, әсіресе астма ұстамалары кезінде.
Қосымша белгілер: тыныс жетіспеушілігі, жөтел (әсіресе түнде және таңертең), кеуде ауырсынуының сезімі.
Созылмалы обструктивті өкпе ауруы (СОӨА)
СОӨА — бұл тыныс алу жолдарының ұзақ уақыт қабынуы мен зақымдануымен сипатталатын аурулар тобы, ол олардың тарылуына және тыныс алудың қиындауына әкеледі. Бұл көбінесе темекі шегу немесе ластанған ауаға ұзақ әсер ету нәтижесінде пайда болады. СОӨА кезінде свиствілеу тыныс алу бронхтардың өткізгіштігінің төмендеуімен байланысты.
Қосымша белгілер: созылмалы жөтел, әлсіздік, жиі тыныс алу жолдарының инфекциялары, физикалық жүктеме кезінде тыныс жетіспеушілігі.
Аллергиялық ринит және аллергиялық реакциялар
Пыльца, жануарлар жүні немесе басқа аллергендерге аллергия тыныс алу жолдарында қабыну тудырады, бұл олардың тарылуына және свиствілеу тыныс алуына себеп болады. Аллергиялық қабыну көбінесе шырышты қабықтың ісінуіне әкеліп, ауаның өтуіне кедергі келтіреді.
Қосымша белгілер: мұрын бітелуі, түшкіру, көздерде қышу, жас ағу.
Тыныс алу жолдарының инфекциялары
Жедел немесе созылмалы тыныс алу жолдарының инфекциялары қабынуға және тыныс алу жолдарының тарылуына әкелуі мүмкін. Свиствілеу тыныс алу суық тию, тұмау, бронхит және пневмония кезінде пайда болуы мүмкін.
Қосымша белгілер: жөтел, қызба, әлсіздік, тамақтың ауыруы, кейде тыныс жетіспеушілігі.
Тыныс алу жолдарында бөтен денелер болуы
Тыныс алу жолдарына бөтен дененің кіруі бронхтар немесе трахеяның ішінара жабылуына әкелуі мүмкін. Тыныс алу жолдары неғұрлым тарылса, свиствілеу дыбысы соншалықты қатты болады.
Қосымша белгілер: кеудедегі өткір ауырсыну, жөтел, тыныс алудың қиындауы, жиі хриптер.
Көмей немесе трахеяның стенозы
Көмей немесе трахеяның тарылуы (стеноз) қабыну, ісіктер, инфекциялар немесе жарақаттар салдарынан пайда болуы мүмкін. Бұл жағдай ауаның қалыпты өтуін бұзып, свиствілеу дыбысына әкеледі.
Қосымша белгілер: тыныс жетіспеушілігі, дауыстың өзгеруі, кеуде ауырсынуы немесе ыңғайсыздық сезімі.
Жүрек аурулары
Кейбір жүрек аурулары, мысалы, жүрек жеткіліксіздігі, өкпеде қанның тоқырауына әкелуі мүмкін, бұл өкпе тіндерінің ісінуіне себеп болады. Бұл тыныс алу процесін бұзып, свиствілеу дыбысына әкеледі.
Қосымша белгілер: аяқтардың ісінуі, шаршау, физикалық жүктеме кезінде тыныс жетіспеушілігі.
Бронхоспазм
Бронхоспазм — бұл бронхтардың кенеттен тарылуы, ол әртүрлі аурулармен, соның ішінде астма, аллергия және вирустық инфекциялармен байланысты болуы мүмкін. Бронхоспазм дем шығаруда қиындық тудырып, свиствілеу дыбысын шығарады.
Қосымша белгілер: тыныс жетіспеушілігі, ауаның жетіспеушілігі сезімі, жиі жөтел.
3. Қашан дәрігерге бару керек?
Свиствілеу тыныс алу әртүрлі аурулардың белгісі болуы мүмкін, олар жеңілден ауырға дейін болуы мүмкін. Егер сіз немесе жақын адамыңызда свиствілеу тыныс алу пайда болса, қосымша белгілерге назар аударыңыз:
- Свиствілеу тыныс алудың жиі немесе күшті ұстамалары,
- Физикалық жүктеме кезінде немесе тыныштықта тыныс жетіспеушілігі,
- Бірнеше апта бойы өтпейтін жөтел,
- Кеудедегі ауырсыну немесе ауырлық сезімі,
- Түнде симптомдардың күшеюі.
Егер свиствілеу тыныс алу осы белгілердің біреуі немесе бірнешеуімен бірге жүрсе, әсіресе ол кенеттен пайда болса немесе күшейсе, дәрігерге жүгіну қажет.
4. Свиствілеу тыныс алуды диагностикалау және емдеу
Свиствілеу тыныс алуды диагностикалау үшін дәрігер келесі тексерулерді тағайындай алады:
- Дене тексеруі және стетоскоппен өкпені тыңдау.
- Спирометрия — өкпенің функциясын тексеретін тест, ол науқастың қанша ауа жұта алатынын және шығара алатынын бағалауға көмектеседі.
- Кеуде қуысының рентгені немесе өкпені КТ тексеруі — қабынуларды, ісіктерді немесе инфекцияларды анықтау үшін.
- Қан анализдері — инфекциялар немесе қабынуларды диагностикалау үшін.
- Аллергиялық тесттер — тыныс алу проблемаларын тудыратын аллергендерді анықтау үшін.
Свиствілеу тыныс алуды емдеу себебіне байланысты болады. Мысалы:
- Бронхиалды астма кезінде бронходилататорлары бар ингаляторлар мен стероидтар тағайындалады.
- СОӨА кезінде тыныс алу жолдарының өткізгіштігін жақсартатын препараттармен симптомдарды бақылау және темекі шегуден аулақ болу маңызды.
- Аллергиялар кезінде антигистаминді препараттар мен қабынуды жеңілдететін ингаляторлар қолданылуы мүмкін.
- Тыныс алу жолдарының инфекциялары кезінде антибиотиктер немесе вирусқа қарсы препараттар тағайындалады.
- Тыныс алу жолдарында бөтен денелер болса, оларды хирургиялық жолмен алып тастау қажет болуы мүмкін.
5. Свиствілеу тыныс алуды алдын алу
Свиствілеу тыныс алуды болдырмау үшін бірнеше ұсыныстарды орындау маңызды:
- Шылым шегуден бас тарту және пассивті темекі шегуден аулақ болу.
- Грипп пен пневмококк инфекцияларына қарсы вакциналарды уақытында алу.
- Аллергияларды бақылау және аллергендермен байланысудан аулақ болу.
- Нормалды салмақты ұстап тұру және жүрек-қан тамырлары мен тыныс алу жүйесінің жұмысын жақсарту үшін тұрақты физикалық белсенділік.
- Әсіресе жылу беру маусымында үйде ауаны ылғалдандыру.
Свиствілеу тыныс алу — бұл жеке ауру емес, тыныс алу жолдары мен жүрек-қан тамырлары жүйесінің әртүрлі ауруларының белгісі болуы мүмкін симптом. Уақытында дәрігерге қаралу маңызды, әсіресе егер свиствілеу тыныс алу басқа алаңдататын белгілермен қатар жүрсе. Уақытылы медициналық көмек асқынулардың алдын алып, өмір сапасын жақсартуға көмектеседі.
