Бронхит — бұл бронхтардың кілегей қабығының қабынуы, тыныс алу қиындықтарын, жөтелді және қақырықтың бөлінуін тудырады. Бұл ауру жедел және созылмалы түрде болуы мүмкін, әрі емдеуде кешенді тәсілді қажет етеді. Бронхиттің жеңіл түрлерін үй жағдайында емдеуге болады, алайда жағдай нашарлаған немесе асқынулар дамыған жағдайда дәрігермен кеңесу керек.
Бронхиттің себептері
Бронхит түрлі себептерден пайда болуы мүмкін, инфекциялық және инфекциялық емес. Негізгі тәуекел факторлары:
- Вирустық инфекциялар — жедел бронхиттің ең жиі себебі. Грипп, суық тию, коронавирус сияқты вирустар бронхтардың кілегей қабығын қабындыруы мүмкін.
- Бактериалдық инфекциялар — сирек жағдайларда, мысалы, пневмококк сияқты бактериялар бронхтардың қабынуына әкелуі мүмкін, әсіресе иммундық жүйе әлсірегенде.
- Темекі шегу — созылмалы бронхиттің негізгі себебі. Темекі түтіні мен басқа да зиянды заттар өкпеге кіріп, бронхтарды зақымдайды, бұл олардың қабынуына әкеледі.
- Ауа ластануы — химиялық заттар, шаң, түтін және басқа да ауаны ластайтын заттар тыныс алу жолдарын тітіркендіріп, қабыну тудырады.
- Аллергиялық реакциялар — аллергиялық заттар, мысалы, гүлдер тозаңы, жануарлардың жүндері немесе зең, тыныс алу жолдарында қабынуды қоздыруы мүмкін.
- Жиі суық тию мен тыныс алу жолдарының инфекциялары — жоғары тыныс алу жолдарының аурулары ағзаның қорғаныш қабілетін әлсіретіп, бронхиттің пайда болуына жол ашады.
Бронхиттің түрлері
- Жедел бронхит — бронхтардың қысқа мерзімді қабынуы, әдетте вирустық инфекциядан кейін дамиды (мысалы, суық тию немесе грипп). Симптомдар бірнеше апта ішінде жоғалып кетеді.
- Созылмалы бронхит — ұзақ уақытқа созылатын қабыну, жылына кем дегенде екі жыл қатарынан бірнеше ай бойы жалғасады. Бұл тип көбінесе темекі шегушілерде немесе ауасы ластанған ортада жұмыс істейтін адамдарда жиі кездеседі.
Бронхиттің симптомдары
Симптомдар ауру түріне қарай әр түрлі болуы мүмкін:
- Жедел бронхит:
Жөтел, жиі қақырықтың бөлінуімен (бастапқыда ол мөлдір, кейінірек сары немесе жасыл түске айналуы мүмкін).
Тыныс алу кезінде жеңіл немесе ауыр демікпе.
Қалыпты немесе жоғары температура (әдетте 38°C дейін).
Жалпы әлсіздік және шаршау.
Кеуде тұсында ауырсыну немесе қысу сезімі.
- Созылмалы бронхит:
Үздіксіз жөтел, әсіресе таңертең қақырықтың көп бөлінуімен.
Физикалық жүктеме кезінде демікпе.
Хрипы мен сырылдаған тыныс алу.
Жоғары шаршағыштық, жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуі.
Асқыну кезінде температураның жоғарылауы.
Бронхитті үй жағдайында емдеу
Егер бронхит жеңіл түрде өтсе және айтарлықтай асқынулар болмаса, оны үй жағдайында емдеуге болады. Емдеу үшін келесі әдістер пайдалы болуы мүмкін:
- Демалу және тынығу Инфекциямен күресу үшін ағзаға демалу керек. Бірінші күндерде физикалық жүктемеден аулақ болу маңызды. Тиісті демалыс иммунитетті нығайтып, қалпына келуге көмектеседі.
- Жылы сусындар Көп мөлшерде су ішу — бронхитті емдеудің маңызды бөлігі. Жылы сусындар тыныс алу жолдарының кілегей қабығын ылғалдандырып, қақырықтың сұйылуына және оның шығуына көмектеседі. Ұсынылған сусындар:
- Лимон мен бал қосылған шай — антисептикалық және тыныштандыратын әсері бар табиғи құрал.
- Итмұрын қайнатпасы — С дәруменіне бай, иммунитетті нығайтады.
- Бал қосылған су — жөтелді жеңілдетіп, тамақты ылғалдандырады.
- Ингаляциялар Тұзды ерітінділер немесе эфир майларымен (мысалы: эвкалипт майы, жалбыз майы, қарағай майы) жасалатын ингаляциялар тыныс алу жолдарын ылғалдандырып, қабынуды азайтады және дем алуды жеңілдетеді. Ингаляцияны арнайы ингалятор арқылы немесе ыстық ерітіндімен кастрөлдің үстіне оралып, тыныс алу арқылы жасауға болады.
- Дәрілер Бронхит кезінде бірнеше препараттарды қолдануға болады, бірақ жөтелді басатын дәрілерден аулақ болу керек, себебі жөтел ағзаның қорғаныш механизмі болып табылады.
- Қақырық түсіретін дәрілер қақырықты сұйылтып, оның шығарылуын жеңілдетеді. Мысалы, Амброксол (мысалы, Амбробене) немесе Ацетилцистеин (мысалы, Флуимицил).
- Қабынуға қарсы препараттар қабынуды азайтып, ауырсынуды жеңілдетеді. Ең жиі қолданылатын дәрілер: Ибупрофен (мысалы, Ипрен) немесе Парацетамол (мысалы, Алведон).
- Антигистаминдер аллергиялық бронхит кезінде пайдалы болуы мүмкін, мысалы: Лоратадин (мысалы, Кларитин) немесе Цетиризин (мысалы, Зиртек).
- Жылы компресс Кеудеге жылы компресс жасау қан айналымын жақсартып, қабынуды жеңілдетеді. Швецияда жылытқыш жастықшалар немесе тұзды компресс қолданылады. Мұндай процедуралар бұлшықеттерді босатып, қақырықтану процесін жеңілдетеді. Компресстер тым ыстық болмауы керек, себебі күйікке әкелуі мүмкін.
- Таза және ылғалды ауа Құрғақ ауа тыныс алу жолдарының кілегей қабығының құрғауына әкеліп, жағдайды нашарлатуы мүмкін. Тыныс алуды жеңілдету үшін бөлмеде ауа ылғалдандырғыштарын қолдануға болады. Бөлмелерді жиі желдетіп, температураны 20-22°C аралығында сақтау қажет.
Дәрігерге қашан қаралу керек?
Бронхиттің көптеген түрлерін үй жағдайында емдеуге болады, бірақ дәрігерге қашан бару керектігін білу маңызды. Төмендегі белгілер пайда болса, жедел медициналық көмек алу қажет:
- Жөтел 2-3 аптадан артық уақытқа созылса, әсіресе ол жақсару белгілерін көрсетпесе.
- Демікпе, кеуде ауырсынуы немесе жоғары температура пайда болса, оны қызуды басатын дәрілермен түсіру мүмкін болмаса.
- Қақырықпен қанның бөлінуі.
- Симптомдар бірнеше күннен кейін нашарлап немесе жоғалмаса.
- Диагнозға сенімсіз болсаңыз немесе пневмония немесе бактериялық инфекцияның болуы мүмкін деп күдіктенсеңіз.
Бронхиттің алдын алу
Бронхиттің дамуын болдырмау үшін бірнеше қарапайым ережелерді сақтау маңызды:
- Инфекциялық аурулармен ауыратын адамдармен байланысудан аулақ болыңыз, әсіресе суық тию және грипп маусымында.
- Иммунитетті нығайтыңыз: витаминдерге бай теңдестірілген тамақ ішіп, физикалық белсенділікпен айналысыңыз.
- Темекі шегуден бас тартыңыз және пассивті темекі шегуден аулақ болыңыз.
- Ауа ластанған жағдайда маска немесе респиратор киіңіз.
- Қол гигиенасын сақтап, қоғамдық заттармен байланысқаннан кейін қолыңызды жиі жуыңыз.
Қорытынды
Бронхит — бұл ауру, оны үй жағдайында емдеуге болады, егер барлық ұсыныстарды орындап, дәрілерді уақтылы қолдансаңыз. Емдеу әдісін дұрыс таңдау ғана емес, өзіңіздің жағдайыңызды бақылап, асқынулардан аулақ болу маңызды. Егер симптомдар жоғалмаса немесе нашарласа, дәрігерге баруды кейінге қалдырмаңыз.
