Инсульт — бұл ми қан айналымының өткір бұзылуы, оның салдары ауыр болуы мүмкін, мысалы, мүгедектікке немесе тіпті өлімге әкелуі ықтимал. Инсультті қалай анықтау керектігін және алғашқы минуттарда денсаулыққа зиян келтірмеу үшін не істеу керектігін білу маңызды. Осы мақалада біз шұғыл жағдайда қалай әрекет ету керек екенін талқылаймыз және өмірді құтқаруға көмектесетін кеңестер береміз.
Инсульт дегеніміз не және неге ол болады?
Инсульт, ми қан айналымының бұзылуынан пайда болады. Ол екі негізгі себептен болуы мүмкін:
- Ишемиялық инсульт (ең көп тараған түрі, барлық жағдайлардың шамамен 85%-ы) — ми қан тамырларының тромбы немесе атеросклеротикалық бляшкамен бітелуі.
- Геморрагиялық инсульт — ми қан тамырының жарылуы нәтижесінде қанның миға ағуы.
Қан қысымының жоғары болуы, темекі шегу, қант диабеті, семіздік, аз қозғалу және 55 жастан асқандық сияқты факторлар инсульттің қаупін арттырады. Алайда инсульт жас адамдарда да болуы мүмкін, сондықтан кез келген жағдайда дайын болу маңызды.
Инсультті қалай тануға болады: негізгі белгілері
Инсульт әдетте кенеттен дамиды, бірақ оны бірнеше негізгі белгілер арқылы анықтауға болады. Ағылшын тілінде FAST деп аталатын ережені қолдануға болады, бұл өте оңай есте қалады:
- F (Face) — Бет: Адамды күлуге шақырыңыз. Егер бетінің бір жағы "провис" немесе қозғала алмаса, бұл инсульттің белгісі болуы мүмкін.
- A (Arm) — Қол: Екі қолды көтеруді сұраңыз. Егер бір қолы төмен түссе немесе көтерілмесе, бұл алаңдатарлық белгі.
- S (Speech) — Сөйлеу: Адамнан қарапайым сөйлем айтуды сұраңыз. Егер сөйлеу түсініксіз, баяу немесе сөздерді таба алмай жатса, бұл инсультке нұсқауы мүмкін.
- T (Time) — Уақыт: Егер осы белгілердің кез келгенін байқасаңыз, дереу жедел жәрдем шақырыңыз. Уақыт өте маңызды!
Сонымен қатар келесі белгілер байқалуы мүмкін:
- Дене жартысында кенеттен әлсіздік немесе ұйып қалу.
- Бас айналу, тепе-теңдікті жоғалту немесе үйлесімділіктің бұзылуы.
- Себепсіз ауыр бас ауруы.
- Көру проблемалары (екі көру, бір көздің көруін жоғалту).
Жедел жәрдем келгенше не істеу керек?
Егер инсультке күдіктенсеңіз, жылдам және нақты әрекет етуіңіз қажет:
- Дереу жедел жәрдем шақырыңыз. Диспетчерге инсульт болуы мүмкін екенін айтыңыз және белгілерді сипаттаңыз.
- Адамды бүйіріне жатқызыңыз. Егер адам есінен танып қалса немесе құсқысы келсе, оны бүйіріне жатқызып, тұншығудан сақтаныз.
- Тамақ, су немесе дәрі бермеңіз. Бұл жағдайды одан әрі нашарлатуы мүмкін, әсіресе адам жұтуға қабілетсіз болса.
- Белгілердің уақытын жазып алыңыз. Бұл дәрігерлер үшін өте маңызды, себебі кейбір емдеу әдістері тек инсульттің алғашқы бірнеше сағатында тиімді болады.
- Тыныштықты сақтаңыз. Адамның жайлы жағдайда жатқанына көз жеткізіп, оны тыныштандыруға тырысыңыз.
Жедел жәрдем келгеннен кейін не болады?
Жедел жәрдем науқасты жақын ауруханаға алып барады, онда диагностика (мысалы, КТ немесе МРТ) жүргізіліп, емдеу басталады. Инсульттің түріне байланысты келесі әдістер қолданылуы мүмкін:
- Тромболитикалық терапия — тромбыларды ерітетін дәрілер (тек алғашқы 4,5 сағат ішінде тиімді).
- Механикалық тромбты алып тастау — арнайы орталықтарда жүргізілетін процедура.
- Өмірлік маңызды функцияларды қолдау — қан қысымын, оттегін және басқа көрсеткіштерді бақылау.
Инсульттің алдын алу: профилактика
Инсультпен күресудің ең жақсы жолы — оны болдырмау. Міне, қан тамырларының денсаулығын сақтауға көмектесетін бірнеше кеңестер:
- Қан қысымын бақылаңыз. Жоғары қан қысымы — инсульттің негізгі қауіп факторы. Оны үнемі өлшеп, дәрігердің кеңестеріне сүйеніңіз.
- Тамақтану әдеттеріңізді бақылаңыз. Тұз, қант және қаныққан майларды азайтып, көкөністер, жемістер, толық дәнді дақылдар мен балықты көп тұтынуға тырысыңыз.
- Физикалық белсенді болыңыз. Күніне 30 минуттық орташа жаттығулар (жаяу жүру, жүзу, велосипед тебу) инсульттің қаупін азайтады.
- Темекі шегуден бас тартыңыз және алкогольді шектеңіз. Бұл әдеттер тамыр ауруларының қаупін едәуір арттырады.
- Медициналық тексерулерден өтіп тұрыңыз. Егер сізде қант диабеті немесе холестериннің жоғары деңгейі сияқты созылмалы аурулар болса, тексерулерді тұрақты түрде өткізіп тұрыңыз.
Қорытынды
Инсульт — бұл қауіпті жағдай, бірақ уақытында көрсетілген көмек өмірді құтқаруға және ауыр салдарларды болдырмауға көмектеседі. FAST ережесін есте сақтаңыз, белгілерді тез анықтаңыз және жедел жәрдем шақыруды кейінге қалдырмаңыз. Медициналық қызметтер жоғары деңгейде көмек көрсетуге дайын, бірақ алғашқы минуттардағы әрекеттеріңіз шешуші болуы мүмкін.
Өзіңізді және жақындарыңызды қорғаңыз, қан тамырларының денсаулығына көңіл бөліңіз, және алдын алу әрдайым ең жақсы шешім екенін ұмытпаңыз.
