Химиялық күйіктер — бұл терінің агрессивті химиялық заттармен, мысалы, қышқылдар, сілтілер, еріткіштер немесе тұрмыстық химиямен жанасу нәтижесінде пайда болатын жарақаттар. Мұндай күйіктер ұлпалардың ауыр зақымдануына әкелуі мүмкін, сондықтан тез және дұрыс әрекет ету өте маңызды. Бұл мақалада біз химиялық күйік алған жағдайда алғашқы көмек көрсету тәсілдері туралы айтамыз, осылайша оның салдарын азайтып, асқынулардың алдын аламыз.
Химиялық күйік деген не?
Химиялық күйік — тері мен шырышты қабықтың химиялық заттармен байланыс нәтижесінде зақымдануы. Бұл зақымданулар химиялық заттың түріне байланысты терең болуы мүмкін. Химиялық күйіктердің екі негізгі түрі бар:
- Сілтілік күйіктер — күшті сілтілермен (мысалы, натрий немесе калий гидроксиді) теріге әсер ету кезінде пайда болады.
- Қышқылды күйіктер — қышқылдармен (мысалы, күкірт қышқылы, тұз қышқылы немесе сірке қышқылы) жанасқанда пайда болады.
Күйіктің ауырлығы:
- Бірінші дәрежелі күйік — терінің қызаруы және жеңіл қабыну.
- Екінші дәрежелі күйік — көпіршіктердің пайда болуы және терінің тереңірек зақымдануы.
- Үшінші дәрежелі күйік — барлық тері қабаттарының зақымдануы, кейде бұлшықеттер мен сүйектерге дейін жетуі мүмкін.
Химиялық күйік кезінде алғашқы көмек көрсету қадамдары
Химиялық күйік алған кезде жылдам және дұрыс әрекет ету өте маңызды. Міне, терінің зақымдану деңгейін азайтуға және ауыр асқынулардың алдын алуға көмектесетін әрекеттердің алгоритмі:
1. Химиялық затпен байланысуды тоқтатыңыз
Ең бірінші ережеге сүйеніңіз — химиялық заттың теріге әсер етуін бірден тоқтатыңыз. Зардап шегушіні химиялық әсерден мүмкіндігінше тезірек алыстырыңыз. Бұны орындау үшін:
- Егер химиялық зат сұйық күйде болса, оны теріден бірден алып тастаңыз, бірақ күйіктің орнына қолмен тигізбеңіз.
- Егер химиялық зат ұнтақ түрінде болса, оны абайлап құрғақ матамен немесе майлықпен сүртіп, заттың теріге терең енуіне жол бермеңіз.
2. Пораженген теріні сумен жуыңыз
Химиялық затпен байланыс аяқталған соң, жанып кеткен аймақты жуу — зақымдануды азайту үшін маңызды шара. Мұны орындау үшін:
- Өкпелеген аймақты кем дегенде 10-20 минут бойы көп мөлшерде сумен жуыңыз. Мұны ағынды сумен жасау өте тиімді, егер ағынды су болмаса, кез келген қолжетімді су көздерін пайдалану керек.
- Егер күйік шырышты қабықта (көздерде немесе ауызда) болса, оны да дереу көп мөлшерде сумен жуыңыз, бірақ химиялық заттың басқа дене бөліктеріне түсуіне жол бермеңіз. Маңызды! Сілтілік күйіктерде сумен жуу ұзақ уақыт болуы тиіс, өйткені сілтілер ұлпаларға терең ене алады. Ал қышқылды күйіктерде сумен жуу қысқа мерзімді болуы керек, себебі қышқылдар сумен тез бейтараптанады.
3. Ластанған киімді және аксессуарларды шешіңіз
Егер химиялық зат теріде қалса, ластанған киім, аяқ киім мен аксессуарларды (сырға, сағат және т.б.) шешіңіз, бұл химиялық затпен қайта байланысудың алдын алады. Бірақ терімен жабысып қалған киімді тартпау керек. Оны мұқият кесіп, зақымдануды азайтыңыз.
4. Күйік деңгейін бағалап, медициналық көмекке жүгініңіз
Зардап шегуші жуу рәсімінен өтсе және қауіпті аймақтан алыс болса, күйік деңгейін бағалау маңызды:
- Егер күйік жеңіл (терінің қызаруы, мүмкін көпіршіктер) және ауырсыну болмаса, стерильді таңғыш салып, жақын жердегі медициналық мекемеге барып, кеңес алыңыз.
- Егер күйік ауыр (кең көлемдегі зақымдану, терең жаралар, үлкен көпіршіктер, күшті ауру) болса, дереу жедел жәрдем шақыру керек. Мұндай жағдайларда медициналық көмек қажет, себебі инфекциялардың алдын алу, ауырсынуды басу және жараны дұрыс өңдеу үшін дәрігердің араласуы қажет.
5. Қорғаныш таңғыш қолдану
Егер күйік терең болмаса, зақымданған аймаққа стерильді марля таңғышын қолдануға болады, бұл инфекциялардың алдын алуға көмектеседі. Бірақ таңғыш теріге жабыспауы керек және қосымша тітіркенуді тудырмауы тиіс. Қорғаныш таңғышы бар аймақта майлы немесе кремді өнімдерді қолданудан аулақ болыңыз, себебі олар жазылу процесін баяулатуы мүмкін.
6. Ауырсынуды басатын дәрілер қабылдаңыз
Егер химиялық күйік ауырсынуды тудырса, ибупрофен немесе парацетамол сияқты ауырсынуды басатын дәрілерді қабылдауға болады. Алайда, аспирин қолданудан аулақ болыңыз, әсіресе егер қан кету қаупі болса немесе күйік кең көлемді болса.
7. Зардап шегушінің жағдайын бақылаңыз
Алғашқы көмек көрсеткеннен кейін, зардап шегушінің жағдайын бақылау маңызды. Егер адамның басы айналса, әлсіздік, жүрек айну немесе басқа симптомдар байқалса, бұл химиялық заттың жалпы улану белгілері болуы мүмкін. Мұндай жағдайда дәрігерге дереу жүгіну керек.
Медициналық көмекке қашан жүгіну керек?
Кейде химиялық күйік жеңіл болуы мүмкін және арнайы емдеуді қажет етпеуі мүмкін. Бірақ келесі жағдайларда дәрігерге жедел түрде жүгіну қажет:
- Ауыр күйік — бірінші дәрежеден тереңірек зақымданулар немесе үлкен зақымданған аймақтар.
- Көздерге немесе шырышты қабықтарға күйік — химиялық заттар көздерге немесе ішкі органдарға зақым келтіруі мүмкін, сондықтан дәрігердің көмегі қажет.
- Жалпы уланудың ауыр белгілері — бас айналу, есінен тану, жүрек айну немесе құсу.
- Бетке, қолдарға немесе басқа маңызды жерлерге күйік — мұндай жарақаттар ұзақ мерзімді зардаптар, соның ішінде тыртықтар тудыруы мүмкін.
Химиялық затпен қайта байланысқан жағдайда не істеу керек?
Егер химиялық зат теріге қайтадан тиген болса, жоғарыда аталған әрекеттерді қайталаңыз. Бірақ әр химиялық зат үшін алғашқы көмек көрсету бойынша арнайы нұсқаулар бар екенін ескеру қажет. Егер химикат үйде немесе жұмыс орнында болса, қауіпсіздік нұсқаулығымен танысу ұсынылады. Қайтадан химиялық затпен байланысқан жағдайда кәсіби медициналық көмекке жүгіну өте маңызды.
Қорытынды
Химиялық күйіктер — бұл ауыр жарақаттар, сондықтан жылдам әрекет ету қажет. Неғұрлым тез әрекет етсеңіз, соғұрлым күйіктің ауыр салдарлары аз болады. Алғашқы көмек көрсету химиялық затты теріден бірден алып тастау, жараны көп мөлшерде сумен жуу және уақытында дәрігерге жүгіну туралы. Алғашқы минуттарда дұрыс әрекет ету денсаулық пен сауығу үшін маңызды рөл атқарады.
