Кальций – адам ағзасының денсаулығын сақтау үшін маңызды микроэлементтердің бірі. Ол әсіресе тістер үшін маңызды, өйткені оларды қалыптастыру мен құрылымын сақтауда басты рөл атқарады. Осы мақалада кальцийдің тістерге неге қажет екенін, кальций жетіспеушілігінің белгілерін және бұл маңызды минералды қайдан алуға болатынын қарастырамыз.
Кальций және тістер үшін оның рөлі
Кальций тек сүйектердің беріктігін сақтауға ғана емес, тістердің қалыпты жұмыс істеуіне де қажет. Тістерде кальций фосформен бірігіп, гидроксиапатит түрінде кездеседі, ол эмальды қатайтып, зақымдануға төзімді етеді.
Неліктен кальций тістер үшін маңызды?
- Эмаль қалыптасуы. Тістердің эмалі негізінен кальцийден тұрады. Ол тісті сыртқы әсерлерден, мысалы, тамақтың қышқылдылығынан, механикалық зақымдардан және микробтық инфекциялардан қорғайды.
- Кариеске қарсы қорғаныс. Кальций тіс эмалын нығайтады, бұл тістерді кариеске қарсы әлдеқайда төзімді етеді. Кальций жетіспеушілігі эмальдың әлсіреуіне әкеліп, кариес пайда болу қаупін арттырады.
- Дентин қабатын қолдау. Эмаль астындағы дентинде де кальций бар. Ол тістің сыртқы әсерлерге қарсы беріктігін қамтамасыз етеді.
Кальций жетіспеушілігі неге әкеледі?
Ағзада кальций жетіспегенде тістердің денсаулығы нашарлауы мүмкін. Кальций жетіспеушілігінің белгілері мыналар болуы мүмкін:
- Тістердің сынғыштығы және олардың тез бұзылуға бейімділігі.
- Тістерде ауырсыну, әсіресе ыстық немесе суық тамақ ішкенде.
- Тіс еттерінің қан кетуі және қабынуы.
- Балаларда тістердің кеш шықуы.
Кальцийдің көздері
Ағзада кальцийдің қалыпты деңгейін сақтау үшін оны тамақтан немесе қоспалар арқылы алу маңызды. Кальцийдің негізгі көздерін қарастырайық.
Кальцийге бай тағамдар
Кальцийдің негізгі көздері – сүт өнімдері, мысалы, сүт, йогурт және ірімшіктер. Мысалы, 100 мл сүтте шамамен 120-130 мг кальций бар. Қатты ірімшіктерде, мысалы, пармезан 100 грамм өнімге 1000 мг дейін кальций болуы мүмкін. Йогурт та жақсы кальций көзі болып табылады, 100 г-да 150-250 мг кальций бар. Қант мөлшері аз йогурттарды таңдау ұсынылады, өйткені олар артық калориядан аулақ болуға көмектеседі. Балық сүйегін сүйетіндер үшін, мысалы, сардиния немесе лосось, кальцийдің маңызды көзі болып табылады. Бұл балықтарда 100 граммға 200-250 мг кальций бар, бұл да ағзадағы кальцийдің қалыпты деңгейін сақтауға көмектеседі. Сондай-ақ, өсімдік көздерінен кальцийді алу мүмкін, мысалы, қара жапырақты көкөністер (спанак, брокколи), жаңғақтар (мысалы, бадам), соя өнімдері (тофу) және кальциймен байытылған өнімдер (мысалы, өсімдік сүттері).
Өсімдік кальцийінің көздері
Барлық кальций көздері жануарлардан алынбайды. Вегетариандықтар мен вегандар үшін кальцийдің маңызды көздері:
- Тofu және басқа соя өнімдері.
- Кале (кале) – кальцийге бай қырыққабат түрі.
- Жемістер мен жаңғақтар – мысалы, апельсиндер, інжір, бадам.
Кальций қоспалары
Егер тамақтан жеткілікті кальций алу мүмкін болмаса, қоспаларды қолдануға болады. Бірақ қоспаларды қабылдауды бастамас бұрын дәрігермен кеңескен жөн, дұрыс дозаны және қоспа түрін таңдау үшін.
Кальций жетіспеушілігінің белгілері
Ағзада кальций жетіспегенде, бұл тек тістерде ғана емес, басқа ағза жүйелерінде де түрлі белгілермен көрінуі мүмкін. Кальций жетіспеушілігінің белгілері:
- Тістердің сезімталдығы – тістер температура өзгерістеріне сезімтал болуы мүмкін, бұл кальций жетіспеушілігінің белгісі.
- Тістердің сынғыштығы – кальций тістердің беріктігін сақтауға көмектеседі. Оның жетіспеушілігі тістердің сынғыштығына әкелуі мүмкін.
- Қайталанатын кариес – әлсіз эмаль тістерді бұзылуға ұшыратып, кариес пайда болуына себепші болады.
- Ауырсынатын немесе қан кететін тіс еттері – кальцийдің төмен деңгейі тіс еттерін әлсіретіп, қабынуға әкелуі мүмкін.
Кальций жетіспеушілігін диагностикалау
Кальций жетіспеушілігін диагностикалау үшін дәрігер бірнеше қарапайым зерттеулер жүргізуі мүмкін. Әдетте, қан анализі кальций деңгейін көрсетеді. Бірақ кальций деңгейі әрдайым тістерде және сүйектерде қаннан дәл болмауы мүмкін. Сондықтан кейде толық диагностика үшін қосымша зерттеулер тағайындалады.
Кальций жетіспеушілігін қалай толықтыруға болады?
- Рационды кальциймен байыту. Кальцийге бай тағамдарды рационға қосу – кальций жетіспеушілігімен күресудің бірінші және ең табиғи жолы.
- Кальций қоспалары. Кальций жетіспеген жағдайда, дәрігер қоспаларды тағайындауы мүмкін. Кальций таблеткалар, шайнайтын пастилкалар немесе ерітінділер түрінде ағзаға түседі.
- Тіс эмалін нығайту. Тістерді күтуде, мысалы, кальций мен фтор қоспалары бар тіс пасталарын қолдану өте маңызды. Олар эмальды нығайтып, тістерді кариеске қарсы қорғайды.
Дәрігердің кеңестері
- Рационды бақылау: Кальцийге бай тағамдарды көп тұтыныңыз.
- D витаминін ұмытпаңыз: D витамині кальцийді сіңіруге көмектеседі. Ол балық майы, жұмыртқа және байытылған өнімдерде болады.
- Тіс дәрігеріне тұрақты бару: Тістердің жағдайын үнемі тексеріп, кариес немесе басқа ауруларды уақытында анықтаңыз.
Қорытынды кеңестер
Кальций тістердің денсаулығы үшін маңызды элемент болып табылады. Ол тіс эмалінің беріктігін сақтауға және кариеске қарсы қорғаныс жасауға көмектеседі. Ағзадағы кальций деңгейін сақтау үшін, кальцийге бай тағамдарды тұтынуды және қажет болса, қоспаларды қолдануды бақылау қажет. Уақытында кальций жетіспеушілігін диагностикалау және емдеу тістерде ауыр мәселелердің алдын алуға көмектеседі.
