Гастрит — асқазанның шырышты қабатының қабынуы, ол жедел немесе созылмалы болуы мүмкін. Бұл асқазан-ішек жолдарының ең кең тараған ауруларының бірі болып табылады, ал оның белгілері аурудың түріне қарай әртүрлі болуы мүмкін. Бұл мақалада гастриттің негізгі белгілерін, диагностика әдістерін және емдеу тәсілдерін қарастырамыз.
Гастрит деген не?
Гастрит — асқазанның шырышты қабатының қабынуы, оны әртүрлі факторлар тудыруы мүмкін, мысалы: инфекциялар, стресс, дұрыс тамақтанбау, алкогольді шамадан тыс тұтыну немесе темекі шегу. Бұл ауру жедел немесе созылмалы түрде болуы мүмкін, және оның белгілері жеңілден бастап, айқын түрде білінетінге дейін әртүрлі болуы мүмкін.
Гастриттің түрлері
Гастриттің бірнеше түрі бар, олар қабынудың себебіне байланысты бөлінеді:
- Жедел гастрит — асқазанның шырышты қабатының кенеттен қабынуы, ол әдетте ауыр ауырсыну және басқа да жедел белгілермен бірге жүреді.
- Созылмалы гастрит — асқазанның шырышты қабатының ұзақ уақыт бойы қабынуы, ол жылдар бойы созылып, шырышты қабаттың құрылымының өзгеруіне әкелуі мүмкін.
- Атрофиялық гастрит — созылмалы гастриттің бір түрі, мұнда шырышты қабаттың жұқаруы және асқазан қышқылдылығының төмендеуі орын алады.
- Геморрагиялық гастрит — қан кетулермен бірге болатын гастрит, көбінесе инфекциялар немесе агрессивті препараттар, мысалы, нестероидты қабынуға қарсы препараттар (НПВП) қабылдау салдарынан болады.
Гастриттің белгілері
Гастриттің белгілері әртүрлі болуы мүмкін және аурудың түріне байланысты. Негізгі белгілері:
- Қарын ауруы
- Асқазанның жоғарғы бөлігіндегі ауырсыну — гастриттің ең жиі кездесетін белгісі. Бұл ауырсыну бұлыңғыр, қысып тұратын немесе өткір болуы мүмкін, әсіресе тамақтан кейін. Созылмалы гастритте ауырсыну жеңіл болғанымен, ұзаққа созылуы мүмкін.
- Құсу және жүрек айну
- Жүрек айну — гастриттің жиі болатын белгісі. Асқазан аймағындағы жағымсыз сезімдер құсумен бірге болуы мүмкін, әсіресе аурудың жедел кезеңінде.
- Жаншылу сезімі және қышқылдық
- Жаншылу немесе кеуде артында күйдіру сезімі — гастриттің кең тараған белгісі, әсіресе асқазан қышқылының жоғарылауында байқалады.
- Тамақтанғаннан кейін ауа жіберу және желікті сезім
- Қышқыл немесе ащы дәммен ауыздан ауа жіберу және асқазанда ауырлық сезімі де гастриттің белгілері болуы мүмкін.
- Тамаққа қызығушылықтың жоғалуы және дене салмағының төмендеуі
- Тұрақты асқазан проблемалары тамаққа деген қызығушылықты жоғалтуға және салмақтың төмендеуіне әкелуі мүмкін.
- Құсу немесе нәжісте қанның болуы
- Егер гастрит асқазанның шырышты қабатында жаралар немесе зақымданулармен бірге жүрсе, құсу немесе нәжісте қанның пайда болуы мүмкін, бұл шұғыл түрде дәрігерге баруды қажет етеді.
Гастритті диагностикалау
Гастриттің диагнозын қою үшін бірнеше зерттеулер қажет. Дәрігер аурудың клиникалық белгілерін ескеріп, диагнозды растау үшін қосымша тестілер тағайындауы мүмкін.
Медициналық тексеру
Алдымен дәрігер пациентті тексереді, симптомдарды, ауру тарихын және асқазанның шырышты қабатын қабынуға алып келуі мүмкін факторларды сұрайды (мысалы, НПВП қабылдау, инфекциялар, стресс, дұрыс тамақтанбау).
Эндоскопия (гастроскопия)
Диагностика үшін гастроскопия процедурасы қолданылады, мұнда өңеш арқылы асқазанға икемді түтікпен камера енгізіледі. Бұл дәрігерге асқазанның шырышты қабатын тексеріп, қабыну, жаралар немесе қан кетулерді анықтауға мүмкіндік береді.
Қан талдаулары және инфекцияларға тесттер
Жалпы қан талдауы қабыну белгілерін көрсетіп, лейкоциттердің деңгейінің көтерілуін анықтауы мүмкін.
Helicobacter pylori инфекциясын тексеру үшін тыныс алу тесті, қан талдауы немесе гастроскопия кезінде алынған биопсия жасалады.
Қабырғалық ультрадыбыстық зерттеу (УЗИ)
Ультрадыбыстық зерттеу асқазан-ішек жолдарында гастритпен байланысты өзгерістерді анықтауға көмектеседі.
Рентгенография
Контрастты рентген тексеруі асқазанның шырышты қабатындағы жаралардың немесе басқа да өзгерістердің болуын анықтауға арналған.
Алдымен дәрігер пациентті тексереді, симптомдарды, ауру тарихын және асқазанның шырышты қабатын қабынуға алып келуі мүмкін факторларды сұрайды (мысалы, НПВП қабылдау, инфекциялар, стресс, дұрыс тамақтанбау).
Эндоскопия (гастроскопия)
Диагностика үшін гастроскопия процедурасы қолданылады, мұнда өңеш арқылы асқазанға икемді түтікпен камера енгізіледі. Бұл дәрігерге асқазанның шырышты қабатын тексеріп, қабыну, жаралар немесе қан кетулерді анықтауға мүмкіндік береді.
Қан талдаулары және инфекцияларға тесттер
Жалпы қан талдауы қабыну белгілерін көрсетіп, лейкоциттердің деңгейінің көтерілуін анықтауы мүмкін.
Helicobacter pylori инфекциясын тексеру үшін тыныс алу тесті, қан талдауы немесе гастроскопия кезінде алынған биопсия жасалады.
Қабырғалық ультрадыбыстық зерттеу (УЗИ)
Ультрадыбыстық зерттеу асқазан-ішек жолдарында гастритпен байланысты өзгерістерді анықтауға көмектеседі.
Рентгенография
Контрастты рентген тексеруі асқазанның шырышты қабатындағы жаралардың немесе басқа да өзгерістердің болуын анықтауға арналған.
Гастритті емдеу
Гастриттің емі оның түрі мен себебіне байланысты. Емдеудің негізгі мақсаты — қабынуды азайту, асқазан шырышты қабатын қалпына келтіру және аурудың себебін жою.
Медикаментозды терапия
- Антацидтер — асқазан қышқылдығын төмендететін препараттар, мысалы, омепразол немесе ранитидин, гастриттің белгілерін азайтуға көмектеседі, әсіресе қышқылдық жоғары болған жағдайда.
- Протонды ингибиторлар — асқазан қышқылының бөлінуін тоқтататын құралдар, созылмалы гастрит үшін тиімді.
- Антибиотиктер — Helicobacter pylori инфекциясы анықталған жағдайда амоксициллин немесе кларитромицин сияқты антибиотиктер тағайындалады.
- Ауырсынуды басатын және спазмолитиктер — ауырсынуды жеңілдету үшін но-шпа немесе дротаверин қолданылуы мүмкін.
Гастритке арналған диета
Дұрыс тамақтану гастритті емдеуде маңызды рөл атқарады. Мына ережелерді ұстану ұсынылады:
Дұрыс тамақтану гастритті емдеуде маңызды рөл атқарады. Мына ережелерді ұстану ұсынылады:
- Майлы және қуырылған тағамдардан аулақ болу
- Ащы, қышқыл және тұзды тағамдарды шектеу
- Аз мөлшерде, бірақ жиі (5-6 рет) тамақтану
- Шырышты қабатты қалпына келтіретін тағамдарды қолдану (мысалы, сұлы жармасын, картоп пюресін, қайнатылған ет)
Физиотерапия және халықтық әдістер
Кейбір жағдайларда магнитотерапия сияқты физиотерапия пайдалы болуы мүмкін. Халықтық әдістер де қолданылуы мүмкін, мысалы, ромашка немесе алоэ тұнбалары қабынуды азайтуға және асқазан-ішек жұмысын жақсартуға көмектеседі, бірақ оларды дәрігермен кеңескеннен кейін қолданған жөн.
Кейбір жағдайларда магнитотерапия сияқты физиотерапия пайдалы болуы мүмкін. Халықтық әдістер де қолданылуы мүмкін, мысалы, ромашка немесе алоэ тұнбалары қабынуды азайтуға және асқазан-ішек жұмысын жақсартуға көмектеседі, бірақ оларды дәрігермен кеңескеннен кейін қолданған жөн.
Дәрігерге қашан бару керек?
Егер гастриттің тұрақты немесе қатты белгілері болса, мысалы, қатты іш ауруы, қанмен құсу немесе қара түсті, тас тәрізді нәжіс пайда болса, дереу дәрігерге бару керек. Бұл белгілер асқазан жаралары немесе қан кетулер сияқты ауыр асқынуларды көрсетуі мүмкін, бұл шұғыл медициналық көмекті талап етеді.
Гастриттің алдын алу
Гастриттің дамуын болдырмау үшін келесі шараларды қабылдау ұсынылады:
- Стресстер мен шамадан тыс жұмыс жасауға жол бермеу
- Дұрыс және теңгерімді диета ұстану
- Алкогольді тұтынуды шектеу және темекі шегуден бас тарту
- Асқазан ауруларына бейімділігі бар адамдарға жүйелі медициналық тексерулерден өту
Қорытынды ұсыныстар
Гастрит — кең тараған ауру, оның белгілері жеңілден ауыр түрге дейін болуы мүмкін. Гастритті ерте анықтап, дұрыс емдеумен асқынулардан аулақ болуға және асқазан денсаулығын қалпына келтіруге болады. Өз денсаулығыңызға көңіл бөліңіз, алғашқы белгілер пайда болғанда дәрігерге барып, дер кезінде диагноз қойып, емдеуді бастаңыз.
