Іш күйдіргісі — кеудеде немесе тамақта күйген сезім тудыратын, асқазанның қышқыл құрамының өңешке қайтарылуынан туындайтын жағдай. Бұл ас қорыту жүйесінің ең кең тараған бұзылыстарының бірі болып табылады, ол дискомфорт тудырып, өмір сапасын төмендетуі мүмкін. Бұл мақалада біз іш күйдіргісіне қандай дәрілер көмектесетінін, қашан және қалай дұрыс қабылдау керектігін қарастырамыз.
Іш күйдіргісі дегеніміз не?
Іш күйдіргісі (немесе рефлюкс-эзофагит) — асқазанның қышқыл құрамының өңешке қайтарылуынан туындайтын симптом. Бұл жағдай, әдетте, асқазаннан өңешке тамақтың немесе қышқылдың қайтарылуын тежейтін төменгі өңеш сфинктерінің әлсіреуіне байланысты болады.
Іш күйдіргісінің себептері
Іш күйдіргісі әртүрлі себептерден туындауы мүмкін, олардың ішінде:
- Дұрыс емес тамақтану: майлы, қуырылған, ащы тағамдар, цитрус жемістері, шоколад, кофе, алкоголь.
- Артық салмақ және семіздік.
- Темекі шегу және алкоголь ішу.
- Стресс және нервоздық.
- Жүкті болу.
- Хроникалық аурулар, мысалы, гастрит, асқазан жарасы, бауыр аурулары.
Іш күйдіргісінің белгілері
Іш күйдіргісінің негізгі белгісі — кеудеде жағымсыз күйген сезім, ол мынадай белгілермен бірге болуы мүмкін:
- Аузында қышқыл дәмнің болуы.
- Жұтқыншақтың қышуы немесе құрғақ жөтел.
- Кеуде қуысының ауруы.
- Дем жетпеу (күшті іш күйдіргісі, әсіресе түнде).
Қашан іш күйдіргісі үшін дәрі қабылдау керек?
Іш күйдіргісіне қарсы дәрі-дәрмектер келесі жағдайларда қажет болуы мүмкін:
- Жиі іш күйдіргісі — егер күйдіргісі аптасына екі реттен жиі болатын болса, бұл гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы (ГЭРБ) сияқты аурудың белгісі болуы мүмкін.
- Қатты симптомдар — егер іш күйдіргісі кеудедегі қатты ауырсыну, тыныс алу проблемалары немесе жиі ықсырумен бірге болса, дәрігерге жүгіну қажет.
- Түнгі іш күйдіргісі — іш күйдіргісі ұйқыны бұзатын немесе ұйықтауға кедергі келтіретін жағдайда.
- Симптомдарды бақылаудың мүмкін еместігі — егер диета мен өмір салтын өзгерту іш күйдіргісін жеңілдетпесе.
Іш күйдіргісіне қандай дәрілер көмектеседі?
Іш күйдіргісіне қарсы бірнеше түрдегі дәрілер бар. Әр топтың өз ерекшеліктері мен әсер ету механизмі бар.
Антацидтер (Қышқыл нейтрализаторлар) Антацидтер — асқазандағы қышқылды нейтралдайтын дәрілер. Олар іш күйдіргісінің симптомдарын тез жеңілдетеді, асқазанның шырышты қабығында қорғаныш қабатын құрады.
- Мысалдар: Маалокс (алюминий гидроксиді және магний гидроксиді), Ренни (кальций карбонаты және магний карбонаты).
- Қашан қабылдауға болады?: Антацидтерді іш күйдіргісі симптомдары пайда болғаннан кейін немесе жиі күйдіргісі бар адамдар үшін тамақтанудан бұрын қабылдауға болады. Әсері тез пайда болады, бірақ ұзаққа созылмайды.
H2-Гистамин блокаторлары H2-Гистамин блокаторлары асқазандағы тұз қышқылының өндірісін азайтады. Олар проктонды помпа ингибиторларынан аз тиімді, бірақ ұзақ уақытқа әсер етеді.
- Мысалдар: Ранитидин, Фамотидин.
- Қашан қабылдауға болады?: Бұл дәрілер жеңіл немесе орташа іш күйдіргісі үшін пайдалы болуы мүмкін, сондай-ақ белгілі бір тағамдар іш күйдіргісін тудырған кезде алдын алу үшін қолданылуы мүмкін.
Протонды помпа ингибиторлары (ИПП) ИПП — іш күйдіргісінің ұзақ және қатты симптомдарын емдеуге арналған ең тиімді дәрілердің бірі. Олар асқазандағы қышқыл өндірісін бөгеп, өңеш пен асқазанның шырышты қабықшасына әсерін төмендетеді.
- Мысалдар: Омепразол, Лансопразол, Эзомепразол.
- Қашан қабылдауға болады?: ИПП-лар созылмалы іш күйдіргісі немесе гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы (ГЭРБ), сондай-ақ асқазан жарасы мен он екі елі ішек жарасы кезінде тағайындалады.
Прокинетиктер Прокинетиктер ас қорыту жолдарының моторикасын жақсартып, асқазаннан өңешке тағамның қайтарылуын болдырмайды.
- Мысалдар: Метоклопрамид, Домперидон.
- Қашан қабылдауға болады?: Прокинетиктер асқазанның босату жылдамдығы баяу болған жағдайда іш күйдіргісіне ұсынылуы мүмкін.
Алгинаттар Алгинаттар асқазанның құрамын өңешке қайтарылуына тосқауыл болатын қорғаныш қабатын қалыптастырады.
- Мысалдар: Гавискон.
- Қашан қабылдауға болады?: Алгинаттар сирек іш күйдіргісі немесе симптомдарды қысқа мерзімде емдеу үшін қабылданады.
Іш күйдіргісін тудыратын ауруларды диагностика жасау
Егер іш күйдіргісі жиі және жағымсыз болып кетсе, дәрігерге бару маңызды. Диагностика үшін дәрігер келесі зерттеулерді жүргізуі мүмкін:
- Эндоскопия (гастроскопия) — асқазан мен өңештің шырышты қабығын арнайы түтікпен тексеру.
- Рентген зерттеуі — гастроэзофагеальды рефлюкс ауруын анықтау.
- Helicobacter pylori инфекциясына тест — жараларды тудыруы мүмкін инфекцияны анықтау.
Дәрігерлердің ұсыныстары
- Триггерлік тағамдардан аулақ болыңыз: майлы, қуырылған, ащы тағамдар, цитрус, шоколад, кофе және алкоголь іш күйдіргісін тудыруы мүмкін. Оларды рационнан шығару керек.
- Тамақтан кейін бірден жатпаңыз: тамақтан кейін кем дегенде 2-3 сағаттан соң жатуға болады, бұл қышқылдың өңешке қайтарылуын болдырмайды.
- Салмақты жоғалту: артық салмақ іш күйдіргісін күшейтуі мүмкін, сондықтан дене салмағын бақылау маңызды.
- Темекі шегуден бас тартыңыз: темекі шегу төменгі өңеш сфинктерін әлсіретіп, іш күйдіргісіне себеп болады.
Қашан дәрігерге бару керек?
Дәрігерге бару керек, егер:
- Іш күйдіргісі аптасына екі реттен жиі болса.
- Іш күйдіргісі кеуде ауырсынуы немесе тыныс алу қиындықтарымен бірге болса.
- Іш күйдіргісіне арналған дәрілер әсер етпесе немесе симптомдар жойылмаса.
Қорытынды
Іш күйдіргісін емдеу оның себебі мен ауырлығына байланысты. Антацидтер, H2-гистамин блокаторлары, протонды помпа ингибиторлары және басқа дәрілер симптомдарды тиімді түрде жеңілдетуі мүмкін, бірақ емдеу кешенді болуы керек. Егер іш күйдіргісі жиі және қатты болса, дәрігерге жүгіну қажет.
