Стресс — бұл организмнің сыртқы немесе ішкі тітіркендіргіштерге реакциясы. Стресс жағдайлары қысқа мерзімді болса да, олардың әсері ұзаққа созылуы мүмкін, әсіресе асқазан денсаулығына қатысты. Бұл мақалада стресс асқазанның жұмысын қалай әсер ететінін, созылмалы стресс кезінде пайда болуы мүмкін ауруларды, сондай-ақ бұл жағдаймен диагностикалау, емдеу және алдын алу жолдарын қарастырамыз.
1. Стресс дегеніміз не?
Стресс — организмнің сыртқы немесе ішкі факторларға, яғни стресстік факторларға, әсер етуіне физикалық және эмоционалдық реакция. Бұл физикалық және психоэмоционалды кернеуді тудыратын жағдайлар, олар жүйке жүйесін белсендіреді және организмде физиологиялық өзгерістерге әкеледі.
Стрестің түрлері
- Жедел стресс — нақты бір оқиғаға (мысалы, емтихан, сөз сөйлеу немесе жанжал) байланысты қысқа мерзімді стресс.
- Созылмалы стресс — ұзақ уақыт бойы созылатын стресс, созылмалы ауруларға әкелуі мүмкін.
2. Стресс асқазанға қалай әсер етеді?
Стресс ас қорыту жүйесіне кешенді әсер етеді. Нерв жүйесі мен ас қорыту жүйесі "ми-ішек осі" арқылы байланысты. Стресс кезінде асқазанның жұмысында әртүрлі бұзылулар болуы мүмкін, бұл өз кезегінде әртүрлі аурулардың дамуына себеп болады.
Стресс кезінде физиологиялық өзгерістер
- Кортизол деңгейінің көтерілуі: Стресс адреналдарды белсендіреді, олар кортизол — стресс гормонын шығара бастайды. Кортизол деңгейінің жоғарылауы асқазан моторикасына әсер етіп, ысылдау немесе гастрит сияқты мәселелерге әкелуі мүмкін.
- Асқазанға қан ағымының төмендеуі: Стресс кезінде қан ағымы қайта бөлінеді, бұл ас қорыту органдарына келетін қан мөлшерін азайтып, олардың қалыпты жұмысын бұзады.
- Асқазан сөлінің қышқылдығының өзгеруі: Стресс асқазан қышқылының бөлінуін арттыруы мүмкін, бұл өз кезегінде жара немесе гастриттің дамуына ықпал етеді.
- Бұлшықет кернеуі: Стресс бұлшықеттердің, соның ішінде асқазанның бұлшықеттерінің кернеуін тудырады, бұл ауырсыну мен дискомфортқа әкелуі мүмкін.
3. Стресс асқазан ауруларын қалай тудыруы мүмкін?
1. Гастрит
Гастрит — асқазанның шырышты қабатының қабынуы, ол көбінесе стресс фонында дамиды. Стресс асқазандағы қышқылдың бөлінуін арттырып, шырышты қабатты тітіркендіріп, қабынуға әкелуі мүмкін.
- Гастриттің белгілері:
- Іштің ауыруы.
- Ысқылдау.
- Жүрек айнуы.
- Құсу.
- Гастритті диагностикалау:
- Эндоскопия.
- Helicobacter pylori анализі.
- Жалпы қан анализі.
- Гастритті емдеу:
- Helicobacter pylori инфекциясы болған жағдайда антибиотиктер.
- Қышқылды азайтатын препараттар.
- Диета сақтау.
2. Асқазан жарасы
Асқазан жарасы — асқазанның шырышты қабатындағы зақым, ол жоғары қышқылдық немесе стресс факторлары нәтижесінде пайда болуы мүмкін. Кортизол қышқылдың бөлінуін ынталандырып, шырышты қабаттағы жараларды тудырады.
- Асқазан жарасының белгілері:
- Аш қарынға ауырсыну.
- Жүрек айнуы.
- Қан аралас құсу (ауыр жағдайларда).
- Асқазан жарасын диагностикалау:
- Эндоскопия.
- Іштің УЗИ.
- Қан және нәжіс анализдері.
- Асқазан жарасын емдеу:
- Helicobacter pylori болған жағдайда антибиотиктер.
- Қышқылды азайтатын препараттар.
- Антидепрессанттар және стресс деңгейін төмендету құралдары.
3. Ішек синдромы (СРК)
Стресс — ішек синдромының (СРК) негізгі себептерінің бірі. СРК кезінде ішек жұмысы бұзылады, бұл ауырсыну, кебулер және нәжістің өзгеруімен көрінеді.
- СРК белгілері:
- Іштің ауыруы.
- Кебулер.
- Диарея немесе іш қату.
- СРК диагностикалау:
- Ішекті тексеру (мысалы, колоноскопия).
- Симптомдарды бағалау (ROME критерийлері бойынша).
- СРК емдеу:
- Спазмолитиктер.
- Төмен көмірсулар (FODMAP) диетасы.
- Психотерапия және релаксация әдістері.
4. Ысқылдау және рефлюкс ауруы
Ысқылдау — кеудеде жанып тұрған сезім, ол жиі стресстен туындайды. Стресс төменгі өңеш сфинктерін әлсіретуі мүмкін, бұл асқазан қышқылының өңешке қайта ағып, гастроэзофагеальды рефлюкстің дамуына себеп болады.
- Ысқылдаудың белгілері:
- Кеудеде жанып тұрған сезім.
- Аузында қышқыл дәм.
- Жұтқан кезде ауырсыну.
- Ысқылдауды диагностикалау:
- Эндоскопия.
- Өңештің pH-метриясы.
- Ысқылдауды емдеу:
- Антацидтер және қышқылды блокаторлар.
- Антидепрессанттар және стресс басқару әдістері.
4. Стрестен қалай арылуға болады, асқазан денсаулығын қорғау үшін?
Стрестің организмге әсерін түсіну асқазан ауруларын алдын алу үшін маңызды қадам болып табылады. Міне, стресстің асқазан денсаулығына әсерін азайтуға көмектесетін бірнеше кеңес:
Стресті басқару
- Стрессті басқару техникаларын қолдану, мысалы, медитация, йога немесе тыныс алу жаттығулары, стрессті айтарлықтай азайтады.
Тұрақты физикалық белсенділік
- Дене белсенділігі стрессті төмендетуге және ас қорыту жүйесіндегі қан айналымын жақсартуға көмектеседі.
Дұрыс тамақтану
- Дұрыс тамақтану асқазан денсаулығын сақтауда маңызды рөл атқарады. Ащы, майлы және қышқыл тағамдарды шектеу, сондай-ақ уақытылы тамақтану асқазанның қышқылдық деңгейін қалыпта ұстауға көмектеседі.
Зиянды әдеттерден аулақ болу
- Темекі шегуден бас тарту және алкогольді шектеулі мөлшерде пайдалану асқазанға жүктемені төмендетуге көмектеседі.
Дәрігермен кеңесу
- Егер стресс асқазанда созылмалы проблемалар тудырса, гастроэнтерологпен кеңесу маңызды. Мамандар жеке емдеу жоспарын әзірлеуге және стрессті азайту әдістерін ұсына алады.
5. Қорытынды
Стресс — бұл тек эмоционалды және психологиялық тәжірибе ғана емес, сонымен қатар асқазан денсаулығына айтарлықтай қауіп факторы. Созылмалы стресс гастрит, жара және ішек синдромы сияқты әртүрлі ауруларға әкелуі мүмкін. Дұрыс диагностика және емдеу, сондай-ақ стрессті басқару арқылы оның денсаулыққа әсерін азайтуға болады. Уақытында дәрігерге жүгіну және стрессті бақылау шараларын қабылдау асқазандағы ауыр проблемаларды болдырмауға және денсаулықты жоғары деңгейде сақтауға көмектеседі.
