Аппендицит — бұл аппендикс деп аталатын кішігірім өсіндінің қабынуы. Аппендикс — тоқ ішекке жалғанған түтікше тәрізді мүше, ол оң жақ төменгі құрсақта орналасқан. Бұл орган адам ағзасында маңызды рөл атқармайды, бірақ оның қабынуы күшті ауырсынуларға әкеліп, уақытында шара қолданылмаса, қауіпті салдарға себеп болуы мүмкін.
Көп жағдайда аппендицит хирургиялық араласуды қажет етеді, өйткені аппендикстің жарылуы перитонитке (құрсақ қуысының қабынуы) алып келіп, науқастың өміріне қауіп төндіруі мүмкін.
Аппендициттің пайда болу себептері
Аппендициттің пайда болу себептері әртүрлі болуы мүмкін, бірақ әдетте бұл аппендикстің ішіндегісі дұрыс ағып кетпей қабынуға әкеледі. Бұл аурудың дамуына әсер ететін негізгі факторлар мыналар:
- Аппендикстің бітелуі: Бұл аппендициттің ең көп тараған себебі. Бітелу фекальды массалар, шырыш, бөгде заттар немесе ісіктердің әсерінен болуы мүмкін.
- Инфекциялар: Вирустық немесе бактериялық инфекциялар аппендикс қабынуына әкелуі мүмкін.
- Генетикалық бейімділік: Кейбір адамдарда аппендицит тұқым қуалайтын факторлардан туындауы мүмкін.
- Қан айналымының бұзылуы: Сирек жағдайларда аппендицит қан айналымының нашарлауы нәтижесінде дамиды, бұл аппендикстің некрозына (өлі тінге) әкеледі.
Аппендициттің симптомдары
Аппендициттің басты белгілерінің бірі — ауырсыну. Бұл ауырсыну әдетте кіндік немесе құрсақтың жоғарғы бөлігінде басталып, кейін оң жақ төменгі құрсаққа қарай ауысады. Ауырсыну қозғалумен немесе жөтелгенде күшейеді. Уақыт өте келе ауырсыну күшейіп, тұрақты болады.
Типтік белгілер:
- Іштің ауруы: Бұл негізгі симптом болып табылады. Ауырсыну көбінесе кіндік маңында басталып, кейін оң жақ төменгі бөлігінде күшейеді. Ішті сипағанда ауырсыну күшейеді.
- Жүрек айну мен құсу: Әдетте аппендицитпен бірге жүреді, әсіресе ауырсыну пайда болғаннан кейін.
- Құмарлықтың жоғалуы: Іштің ауыруы кезінде адам тағам жеуге құлықсыз болуы мүмкін.
- Температураның көтерілуі: Әдетте 38°C дейінгі төменгі температура көтеріледі, бұл аурудың алғашқы кезеңдерінде жиі кездеседі.
- Іш қату немесе диарея: Кейбір адамдарда нәжісті шығаруда қиындықтар болуы мүмкін. Бұл әрқашан болмайды, бірақ кейбір жағдайларда аппендициттің белгісі болуы мүмкін.
- Зәр шығару қиындықтары: Егер аппендикс зәр шығару жолына жақын орналасса, зәр шығару кезінде ауырсыну пайда болуы мүмкін.
- Іштің кебуі: Аппендицит кезінде іштің ісінуі және ауырлық сезімі болуы мүмкін.
Қашан дәрігерге жүгіну керек?
Егер келесі белгілер пайда болса, шұғыл түрде дәрігерге немесе жедел жәрдем қызметіне хабарласу керек:
- Іштің оң жақ төменгі бөлігіндегі ауырсыну күшті болып, артқаны.
- Жоғары температура, жүрек айну, құсу, аппетит жоғалту сияқты белгілер байқалады.
- Ауырсыну тоқтамай, сағат сайын күшейеді.
- Іштің қаттылығы немесе қаттанып тұрғаны сезіледі.
- Перитонит белгілері (іштің ауырсынуы күшейіп, құсу пайда болып, температура көтеріледі).
Аппендицитті басқа аурулармен шатастырмау
Кейбір аурулар аппендициттің белгілеріне ұқсас болуы мүмкін, бұл диагноз қоюды қиындатады. Аппендицитті келесі аурулардан ажырату маңызды:
- Гастрит немесе жара: Бұл аурулар әдетте іштің жоғарғы бөлігінде ауырады және қышқылдықтың көтерілуі, кебулер мен жүрек айнуымен жүреді. Олар аппендициттің белгілері сияқты оң жақ төменгі іште өткір ауырсыну тудырмайды.
- Ішек инфекциясы: Ішек инфекциясы да іштің ауырсынуын, құсуды және диареяны тудыруы мүмкін. Бірақ ішек инфекциясында ауырсыну жиі спазм тәрізді және барлық іште тарайды.
- Зәр шығару жолдарының инфекциялары: Бұл аурулар төменгі іште ауырсыну, зәр шығарған кезде ауырсыну сияқты белгілерді тудыруы мүмкін, бірақ олар аппендициттің белгілерімен шатастырылуы мүмкін.
- Гинекологиялық аурулар: Әйелдерде іштің төменгі бөлігіндегі ауырсынулар түрлі гинекологиялық аурулармен, мысалы, жатырдан тыс жүктілік немесе аналық бездің кистасымен байланысты болуы мүмкін.
- Уыттану немесе улану: Уыттану немесе улану да аппендициттің белгілерімен ұқсас болуы мүмкін, бірақ олар диарея мен жалпы әлсіздік сияқты қосымша белгілермен бірге жүреді.
Аппендицитті қалай диагностикалайды?
Аппендицит диагнозы әдетте тексеру және іштің сипауымен басталады. Дәрігер қан анализдерін тағайындап, қабыну белгілерін анықтауға болады. Диагнозды нақтылау үшін ультразвуковое зерттеу жүргізілуі мүмкін. Кейбір жағдайларда компьютерлік томография немесе магнитті-резонанстық томография қажет болуы мүмкін.
Аппендицитті емдеу
Аппендицитті емдеудің жалғыз әдісі — хирургиялық операция. Аппендикс дереу алынып тасталады, себебі оның жарылуы мен асқыну қаупін болдырмау үшін операцияны мүмкіндігінше тез жасау қажет. Операция ашық әдіспен немесе лапароскопия (бірнеше кішкентай тілік арқылы камерамен) арқылы жасалуы мүмкін.
Қорытынды
Аппендицитті дер кезінде тану өте маңызды, себебі ауыр асқынулардың алдын алуға болады. Аппендициттің белгілері көбінесе іштің ауырсынуымен басталып, ол оң жақ төменгі бөлігінде күшейеді. Аурудың алғашқы белгілері пайда болғанда, дәрігерге жүгіну өте маңызды, себебі уақытында көмек көрсету асқынулардан сақтануға мүмкіндік береді. Өзін-өзі емдемеңіз және аппендицитке күмәндансаңыз, тез арада медициналық көмекке жүгініңіз.
