Диабет — қандағы қант деңгейін бақылау қабілетін бұзатын созылмалы ауру. Диабеттің екі негізгі түрі бар: диабет 1 типі және диабет 2 типі. Екі жағдайда да дұрыс тамақтану маңызды рөл атқарады және аурудың жағдайын басқаруға, қандағы қант деңгейін қалыпты жағдайда ұстауға көмектеседі. Бұл мақалада біз диабетпен қалай тамақтану керектігін және қандағы қант деңгейін тиімді бақылау үшін өнімдер мен тамақтану тәртібін таңдаудағы маңызды кеңестерді қарастырамыз.
Диабет деген не және ол денеге қалай әсер етеді?
Диабет — бұл көмірсулар алмасуы бұзылатын және қандағы глюкоза (қант) деңгейі жоғарылайтын аурулар тобы. Диабеттің негізгі түрлері:
- Диабет 1 типі — бұл иммундық жүйе ұйқы безінің инсулин шығарушы жасушаларын жоятын аутоиммунды ауру.
- Диабет 2 типі — бұл организмнің жасушалары инсулинге сезімталдығын төмендететін, нәтижесінде қандағы қант деңгейі жоғарылайтын ауру түрі.
Қандағы қант деңгейінің қалыпты деңгейде болуы маңызды, себебі бұл қан тамырларына, жүйкелерге, бүйректерге және көздерге зақым келуін алдын алады.
Диабетпен тамақтанудың негізгі принциптері
Диабетпен дұрыс тамақтану қандағы қант деңгейін тұрақты ұстап тұруға, қанттың кенеттен көтерілуін болдырмауға және асқынулардың алдын алуға бағытталған. Міне, қант деңгейін бақылауға көмектесетін негізгі принциптер:
Көмірсулар, ақуыздар мен майлардың теңгерімі Диабетте макронутриенттерді — көмірсулар, ақуыздар мен майларды — күн бойына дұрыс бөлу маңызды. Бұл қант деңгейінің күрт көтерілуін болдырмайды.
- Көмірсулар — негізгі энергия көзі, бірақ олар қандағы қант деңгейін көтереді. Сондықтан көмірсулардың гликемиялық индексі (ГИ) төмен, баяу сіңірілетін түрлерін таңдау маңызды.
- Ақуыздар — тіндерді қалпына келтіруге және денсаулықты қолдауға көмектеседі. Ақуыздар қандағы қант деңгейіне тікелей әсер етпейді, бірақ олардың мөлшерін ескеру керек.
- Майлар — пайдалы майларды қолдану маңызды, мысалы омега-3 май қышқылдары (балық, жаңғақтар, тұқымдар) және моноқаныққан майлар (зәйтүн майы).
Гликемиялық индексі төмен көмірсуларды таңдау Гликемиялық индекс (ГИ) — бұл тағамды тұтынғаннан кейін қандағы қант деңгейінің қаншалықты тез көтерілуін көрсететін көрсеткіш. ГИ төмен тағамдар қантты баяу және біртіндеп көтереді, бұл глюкоза деңгейінің тұрақты болуына көмектеседі.
- ГИ төмен өнімдер: тұтас дәнді өнімдер, бұршақ дақылдары, көкөністер, жемістер.
- ГИ жоғары өнімдер: ақ нан, картоп, тәтті сусындар, кондитерлік өнімдер.
Жиі және бөлшектелген тамақтану Қандағы қант деңгейін тұрақты ұстап тұру үшін дұрыс және үнемі тамақтану қажет. Бұл қант деңгейінің қатты ауытқуынан сақтануға және аштық сезімінің алдын алуға көмектеседі, бұл артық тамақтануға әкелуі мүмкін.
- Күніне 3 негізгі тамақтану және 2-3 жеңіл тамақтану — диабетпен тамақтанудың ең жақсы тәртібі.
Қант пен тәтті тағамдарды шектеу Қанттың артық тұтынылуы қандағы қант деңгейінің күрт көтерілуіне әкелуі мүмкін, бұл диабетпен ауыратын адамдар үшін қауіпті. Сондықтан тәтті тағамдар мен сусындардан аулақ болу және тағамдардың құрамын мұқият бақылау қажет.
Тамақтану өнімдерін таңдау бойынша кеңестер
Көкөністер мен жемістер Көкөністер мен жемістер диабетпен ауыратын адамдардың рационында маңызды орын алады. Олар витаминдер, минералдар, талшықтар мен антиоксиданттармен бай. Бірақ ГИ төмен өнімдерді таңдау керек.
- Көкөністер: брокколи, шпинат, қырыққабат, сәбіз, бұрыш, қызанақ, қияр.
- Жемістер: алмалар, алмұрттар, жидектер (көкжидек, малина, құлпынай), цитрус (лимондар, апельсиндер).
Ақуызды өнімдер Диабетте қандағы қант деңгейін көтермейтін сапалы ақуыз көздерін рационына қосу маңызды.
- Ет: майсыз ет түрлері, мысалы тауық, күркетауық, майсыз сиыр еті.
- Балық: омега-3 май қышқылдарына бай майлы балықтар, мысалы лосось, тунец, сельдь.
- Өсімдік ақуыздары: бұршақтар (жасымық, бұршақ, ноқат), тофу.
Тұтас дәнді өнімдер Тұтас дәнді өнімдер жоғары талшықты құрамымен көмірсулардың сіңуін баяулатып, қандағы қант деңгейін қалыпты ұстауға көмектеседі.
- Мысалдар: тұтас дәнді нан, қоңыр күріш, квиноа, сұлы жармасы.
Пайдалы майлар Пайдалы майларды қолдану жүрек пен тамырларды сау ұстап, диабет кезінде маңызды рөл атқарады.
- Мысалдар: зәйтүн майы, авокадо, жаңғақтар, тұқымдар (жүгері, чиа).
Диабетпен тамақтанудың үлгі мәзірі
Міне, диабетпен ауыратын адамға арналған бір күндік теңгерімді мәзір:
- Таңғы ас: көкөністермен омлет, 1 порция сұлы жармасы, жасыл шай.
- Түскі жеңіл тамақ: бір уыс жаңғақ пен бір алма.
- Түскі ас: тауық еті картоппен және көкөністермен.
- Кешкі жеңіл тамақ: аз майлы йогурт және жидектер.
- Кешкі ас: балық (лосось немесе тунец) квиноа мен жаңа салатпен.
Қандағы қант деңгейін бақылаудың маңызы
Диабетпен ауыратын адамдар үшін қандағы қант деңгейін бақылау — емдеудің және асқынулардың алдын алудың негізі болып табылады. Қандағы қант деңгейін үнемі бақылап отыру үшін глюкометрді қолдану ұсынылады. Егер қант деңгейі тұрақсыз болса, дәрігеріңіз жиі тексеру жүргізуді ұсынуы мүмкін.
Қорытынды кеңестер
Дұрыс тамақтану диабетпен ауыратын адамдардың қандағы қант деңгейін бақылауда маңызды рөл атқарады. ГИ төмен өнімдерді таңдау, бөлшектелген тамақтану және тұрақты физикалық белсенділік қандағы қант деңгейін тұрақты ұстап, жалпы әл-ауқатты жақсартуға көмектеседі. Қандағы қант деңгейін үнемі тексеруді және емдеуді және тамақтануды түзету үшін дәрігермен кеңесуді ұмытпаңыз.
Диабет және басқа аурулар туралы қосымша кеңестер алу үшін біздің сайтымыздағы басқа мақалалармен танысуға болады.
