Сыну — бұл дененің кез келген бөлігін зақымдайтын және өмір сапасына айтарлықтай әсер етуі мүмкін кең таралған жарақат. Спортпен айналысуды қашан бастау керектігі туралы сұрақ көптеген науқастарды алаңдатады, себебі олар тез арада қалпына келіп, физикалық белсенділікке оралғысы келеді. Осы мақалада біз сынудан кейін спортқа оралу туралы шешім қабылдауға әсер ететін факторларды және қалпына келу процесінде қандай жаттығулар пайдалы болатынын қарастырамыз.
Сыну кезінде не болады?
Сыну — сүйектің тұтастығының бұзылуы, ол ұсақ жарықтардан бастап толық үзілуге дейін өзгеруі мүмкін. Сынудың себептері әртүрлі болуы мүмкін, мысалы, жарақаттар, құлаулар немесе остеопороз.
Сынудың белгілері:
- Жарақат алған жерде өткір ауырсыну
- Ісіну және қызару
- Зақымдалған бөлікті қозғалту мүмкін еместігі
- Мүшенің деформациясы немесе дұрыс емес орналасуы
Сынудың емі оның түріне және орналасуына байланысты өзгереді. Көп жағдайда науқасқа тынығу, сондай-ақ гипс немесе басқа құралдар арқылы сүйектің тұрақтандырылуы ұсынылады. Сүйектің дұрыс сралуын қамтамасыз ету және асқынулардан аулақ болу үшін дәрігердің нұсқауларын орындау маңызды.
Сынудан кейін спортпен қашан айналысуға болады?
Сынудан кейін спортпен айналысу тек сүйек толығымен жазылып, қалпына келген кезде басталуы керек. Қалпына келу уақыты сыну түріне, оның орналасуына, науқастың жасына және жалпы денсаулығына байланысты өзгереді.
Сынудан кейін қалпына келу кезеңдері
- Өткір кезең (жарақаттан кейінгі алғашқы апта) Сынудан кейін алғашқы апталарда науқас дәрігердің нұсқауларын мұқият орындауы қажет, бұл денеге қалпына келу үшін уақыт береді. Бұл кезеңде физикалық белсенділік шектелген, басты мақсат — ауырсынуды, ісінуді және қабынуды минимизациялау.
- Қалпына келу кезеңі (4-8 апта) Гипс немесе тұрақтандырғыш құралдар алынып, сүйек бірігуді бастағаннан кейін жеңіл физикалық жаттығулар жасауға болады. Дегенмен, жаттығулар өте сақ болу керек, себебі қалпына келген сүйекті қайта жарақаттап алмау қажет.
- Реабилитация кезеңі (3-6 ай) Бұл кезеңде науқас белсенді жаттығуларды, күшті, икемділікті және буындардың қозғалғыштығын қалпына келтіру үшін жасай алады. Физиотерапия және арнайы жаттығулар толыққанды физикалық белсенділікке оралуға көмектеседі.
Спортқа қауіпсіз оралу жолдары
Сынудан кейін физикалық жаттығуларға қайта оралу сақтық пен шыдамдылықты қажет етеді. Спортқа оралу кезінде мынадай бірнеше кеңестерге құлақ асу маңызды:
- Дәрігермен кеңесу Жаттығуларға кіріспес бұрын, сүйектің дұрыс жазылып, қайта жарақат алу қаупі жоқ екеніне көз жеткізу үшін дәрігермен кеңесу керек. Дәрігер физиотерапия әдістерін немесе сіздің жағдайыңызға сәйкес арнайы жаттығуларды ұсынуы мүмкін.
- Жүктемені біртіндеп арттыру Бірден ауыр жаттығуларға оралудың қажеті жоқ. Алдымен жеңіл жаттығулардан, мысалы, созылу немесе серуендеу сияқты қозғалыстардан бастаңыз және біртіндеп қарқындығын арттырыңыз. Дене белгілеріне құлақ асып, ауырсынудан аулақ болыңыз.
- Бұлшық еттерді күшейту Сынудан кейін зақымдалған аймақтағы бұлшық еттердің әлсіреуі жиі кездеседі. Буындардың тұрақтылығын сақтап, қайта жарақаттанудың алдын алу үшін бұлшық еттерді күшейтетін жаттығуларды бастау маңызды.
- Ортопедиялық құралдарды қолдану Кейде жарақат алған сүйекті қолдау және оны қорғау үшін ортездер немесе бинттер ұсынылуы мүмкін. Бұл құралдар сүйекке және буындарға түсетін жүктемені азайтып, қалпына келу процесін жылдамдатуға көмектеседі.
- Физиотерапия және созылу жаттығулары Физиотерапевт қалпына келу үшін, қан айналымын жақсартуға және бұлшық еттердегі кернеуді азайтуға арналған жеке жаттығулар жоспарын дайындауға көмектеседі.
Сынудан кейін спорттың қандай түрлерімен айналысуға болады?
Сынудан кейін спортқа оралу дегеніміз бірден қарқынды жаттығуларға оралу емес. Қалпына келу кезеңінде пайдалы және қауіпсіз болатын бірнеше физикалық белсенділік түрлері бар.
- Жеңіл серуендеу Серуендеу — сүйектерге артық жүктеме түсірмей, қозғалғыштықты қалпына келтіруге көмектесетін тамаша жаттығу. Ол жүрек-қан тамырлары жүйесін нығайтуға және жалпы физикалық дайындықты қолдауға көмектеседі.
- Жүзу Жүзу — бұл буындарға және сүйектерге артық жүктеме түсірмей барлық бұлшық ет топтарын жұмыс істетуге мүмкіндік беретін төмен соққы беретін белсенділік. Бұл икемділікті қалпына келтіріп, төзімділікті арттыруға көмектеседі.
- Йога және созылу жаттығулары Йога мен созылу жаттығулары икемділікті жақсартып, бұлшық еттерді күшейтуге көмектеседі. Ауырсынуды немесе ыңғайсыздықты сезінбейтін жаттығуларды таңдап, қарапайым позалардан бастаңыз.
- Велосипедпен серуендеу Велосипед тебу — сынудан кейін қалпына келуге жақсы балама, себебі ол аяқ бұлшық еттерін нығайтып, артық жүктеме түсірмей жалпы физикалық дайындығыңызды жақсартады.
- Пилатес Пилатес — дененің орталық бөлігін нығайтуға және дұрыс позаны қалыптастыруға бағытталған жаттығулар жүйесі. Ол сонымен қатар буындардың тұрақтылығын сақтайтын терең бұлшық еттерді нығайтуға көмектеседі.
Қалпына келуге әсер ететін маңызды факторлар
- Жас және денсаулық жағдайы: Жас адамдардың қалпына келуі қарқынды болады, ал қарт адамдарда сүйектердің жазылуы баяулау мүмкін.
- Сыну түрі: Ашық сыну немесе бірнеше бөліктерге бөлінген сынулар қалпына келуге көп уақыт талап етеді.
- Дұрыс тамақтану: Кальций мен дәрумен D сияқты минералдар мен дәрумендер сүйектердің қалпына келу процесінде маңызды рөл атқарады.
- Тұрақты физикалық белсенділік: Тұрақты, бірақ сақтықпен жасалатын жаттығулар сүйектердің қалпына келуіне және нығаюына ықпал етеді.
Қорытынды кеңестер
Сынудан кейін спортпен айналысу мүмкін, бірақ сақтықпен және дәрігердің нұсқауларын орындап жүзеге асырылуы тиіс. Қалпына келу уақыты мен физикалық белсенділікке оралу мүмкіндігі сыну түріне, оның орналасуына, науқастың жасына және басқа факторларға байланысты. Жүктемені біртіндеп енгізу және арнайы таңдалған жаттығуларды орындау қалпына келуді жылдамдатуға және болашақта қайта жарақат алу қаупін азайтуға көмектеседі.
