Мұрын бітелуі – бұл адамдардың жыл бойы кездесетін ең таралған симптомдарының бірі. Ол көптеген себептермен пайда болуы мүмкін, олардың арасында суық тию мен аллергия жиі кездеседі. Бұл екі жағдайдың симптомдары ұқсас болғанымен, оларды емдеу тәсілдері мүлдем әртүрлі. Бұл мақалада аллергиялық мұрын бітелуін және суық тиюден болған мұрын бітелуін қалай ажыратуға болатыны, олардың әрқайсысына тән симптомдары, сондай-ақ тиімді диагностикалау және емдеу әдістері туралы айтып береміз.
1. Аллергиялық мұрын бітелуі деген не?
Аллергиялық ринит, немесе аллергиялық мұрын бітелуі – бұл мұрынның шырышты қабығының қабынуы, әртүрлі аллергендерге аллергиялық реакциядан туындайды. Аллергияның ең жиі кездесетін себептері – өсімдіктердің тозаңы, жануарлардың жүні, үй шаңы немесе зең саңырауқұлақтары.
Аллергиялық мұрын бітелуінің негізгі себептері:
- Өсімдіктердің тозаңы (көктемде және жазда).
- Жануарлардың жүні.
- Үй шаңы.
- Зең саңырауқұлақтары.
- Химиялық заттар, мысалы, парфюмерия немесе түтін.
Аллергиялық мұрын бітелуінің симптомдары
Аллергиялық мұрын бітелуі жиі мынадай симптомдармен бірге жүреді, оларды суық тиюден болған бітелуден ажыратуға болады:
- Ерекше жиі хош иіс, әсіресе таңертең.
- Мұрын, көз және тамақта қатты қышу.
- Мұрыннан мөлдір, су тәрізді бөлінулер.
- Мұрын бітелуі, бірақ тамақтағы ауырсыну жоқ.
- Конъюнктивит (көздің қызаруы және қышу).
- Температураның болмауы (температура әдетте қалыпты болып қалады).
Аллергиялық мұрын бітелуі температураның көтерілуіне әкелмейді, ал симптомдар көбінесе тек мұрын мен көздермен шектеледі.
2. Суық тиюден болған мұрын бітелуі деген не?
Суық тиюден болған мұрын бітелуі, сонымен қатар өткір ринит деп аталады, бұл мұрынның шырышты қабығының қабынуы, вирус инфекциясынан туындайды. Суық тиюдің ең жиі себептері – ауа арқылы берілетін вирус инфекциялары, мысалы, тұмау вирусы немесе риновирус.
Суық тиюден болған мұрын бітелуінің негізгі себептері:
- Вирустар (мысалы, риновирус, коронавирус, аденовирус).
- Суық.
- Иммунитеттің әлсіреуі.
- Мұрынның механикалық зақымдануы.
Суық тиюден болған мұрын бітелуінің симптомдары
Суық тиюден болған мұрын бітелуінің симптомдары аллергиялық бітелуге ұқсас, бірақ бірнеше негізгі айырмашылықтары бар:
- Аурудың басталуы әдетте баяу болады, жалпы әлсіздік және жеңіл дімкәсілікпен бірге.
- Температураның баяу көтерілуі (жиі қызбамен бірге).
- Алғашында мол су тәрізді бөлінулер, кейінірек олар қоюланып, сары немесе жасыл түске айналуы мүмкін.
- Тамақта ауырсыну мен жөтел, аллергиялық мұрын бітелуінде бұл жоқ.
- Жалпы әлсіздік, бас ауруы, денеде ауырсыну.
Суық тиюден болған мұрын бітелуі әдетте тек мұрынға қатысты симптомдармен ғана шектелмейді, сонымен қатар жалпы денсаулықтың нашарлауы, температураның көтерілуі және тамақтағы ауырсыну сияқты белгілермен бірге жүреді.
3. Аллергиялық мұрын бітелуін суық тиюден қалай ажыратуға болады?
Қай типтегі мұрын бітелуін сіз немесе жақындарыңызда бар екенін дұрыс диагностикалау үшін симптомдармен қатар басқа факторларды да ескеру маңызды.
Аллергиялық және суық тиюден болған мұрын бітелуінің негізгі айырмашылықтары:
- Аурудың басталуы: Аллергиялық мұрын бітелуі тез басталады, көбінесе аллергенмен (өсімдік тозаңы, жануарлардың жүні және т.б.) байланысқаннан кейін. Ал суық тиюден болған мұрын бітелуі әдетте баяу басталады, жиі суыққа немесе вируспен байланысқа байланысты.
- Температура: Аллергиялық мұрын бітелуінде температура әдетте қалыпты болады. Суық тиюден болған мұрын бітелуінде температураның көтерілуі байқалуы мүмкін, ол кейде 38°C жетуі мүмкін.
- Мұрыннан бөлінулер: Аллергиялық ринит кезінде мұрыннан бөлінулер мөлдір және су тәрізді болады. Суық тиюдің басында да су тәрізді бөлінулер болуы мүмкін, бірақ кейін олар қоюланып, сары немесе жасыл түске айналады.
- Мұрын бітелуі: Аллергиялық мұрын бітелуінде бітелу жиі айқын болмайды, бірақ тұрақты болуы мүмкін. Суық тиюден болған мұрын бітелуінде бітелу айқынырақ, көбінесе мұрындағы ауырсыну мен қысымды сезінуімен бірге жүреді.
- Қосымша симптомдар: Аллергиялық ринитте көбінесе мұрын, көз және тамақта қышу, сондай-ақ хош иіс және жылау болады. Суық тиюде тамақтағы ауырсыну, бас ауруы және жөтел сияқты қосымша симптомдар болады.
4. Аллергиялық және суық тиюден болған мұрын бітелуін диагностикалау
Дәрігер мұрын бітелуінің типін қалай диагностикалай алады?
- Клиникалық тексеру: Дәрігер науқасты тексереді, ауру тарихын зерттейді, аллергияға немесе вирусқа қатысты байланыстарды анықтайды.
- Аллергиялық тесттер: Аллергия күдігі болған жағдайда тері тесттері немесе аллергендерге қарсы антиденелерді анықтау үшін қан анализі жүргізілуі мүмкін.
- Жалпы қан анализі: Аллергия кезінде эозинофилдердің саны жоғарылайды, бұл аллергиялық қабынуды көрсетеді.
- Вирустарға ПЦР-анализ: Суық тию инфекциясын растау үшін вирустарды анықтау үшін ПЦР-анализі жүргізілуі мүмкін.
5. Аллергиялық және суық тиюден болған мұрын бітелуін емдеу
Аллергиялық мұрын бітелуін қалай емдеуге болады?
- Антигистаминді препараттар (таблеткалар, тамшылар, спрейлер) – қышу, хош иіс және мұрын бітелуінің симптомдарын жеңілдету үшін.
- Назальді кортикостероидтар – мұрын қуысындағы қабынуды азайту үшін.
- Тұзды ерітінділер – мұрынды жуу үшін.
- Аллергендерден аулақ болу: Аллергендермен байланысуды азайту, мысалы, ауа тазартқыштарды пайдалану немесе өмір сүру стилін өзгерту.
Суық тиюден болған мұрын бітелуін қалай емдеуге болады?
- Вирустық препараттар (егер вирус табиғаты расталса).
- Насальді деконгестанттар (мұрын бітелуін жеңілдету үшін спрейлер немесе тамшылар).
- Көп мөлшерде су ішу – су балансын сақтау үшін.
- Демалу және дене температурасын қалыпты деңгейде сақтау – инфекциямен күресу үшін.
6. Аллергиялық және суық тиюден болған мұрын бітелуін алдын алу
Аллергиялық мұрын бітелуін алдын алу:
- Аллергендермен байланысудан аулақ болу.
- Кондиционерлер мен ауа тазартқыштарын пайдалану.
- Төсек жабдықтарын тұрақты түрде ауыстыру және үйді ылғалды түрде тазалау.
Суық тиюден болған
мұрын бітелуін алдын алу:
- Иммундық жүйені нығайту: дұрыс тамақтану, физикалық белсенділік, витаминдер.
- Суықтан және эпидемия кезінде көпшілік орындарынан аулақ болу.
- Қол гигиенасын сақтау және қоғамдық орындарда қорғаныс бетперделерін кию.
7. Қашан дәрігерге бару керек?
Егер мұрын бітелуінің симптомдары 7–10 күн бойы өтпесе, температура жоғарыласа немесе қосымша симптомдар (жөтел, кеудедегі ауырсыну, тыныс алуда қиындық) пайда болса, дәл диагностикалау және дұрыс емдеу үшін дәрігерге бару керек.
8. Қорытынды ұсыныстар
Аллергиялық және суық тиюден болған мұрын бітелуінің айырмашылықтарын білу дұрыс емдеу таңдауға және қажетсіз асқынулардан сақтануға өте маңызды. Егер симптомдар өтпесе немесе нашарласа, дәрігерге баруды кешіктірмеңіз. Ол аллергологиялық тесттер немесе вирустық анализдер сияқты әдістерді қолдана отырып, дәл диагностикалау жүргізуге көмектеседі және мұрын бітелуінің себебіне сәйкес тиімді терапияны ұсынады.
Аллергиялық мұрын бітелуі үшін аллергендермен байланысуды болдырмау, антигистаминді препараттар мен назальді кортикостероидтарды пайдалану маңызды, ал суық тию кезінде вирусқа қарсы құралдар мен симптоматикалық терапия басымдыққа ие. Дұрыс диагностика мен уақтылы емдеу ауруды жеңілдетуге және асқынулардың дамуын болдырмауға көмектеседі.
