Аллергия — бұл иммундық жүйенің белгілі бір заттарға, аллергендерге, қалыпты жағдайда зиян келтірмейтін заттарға реакциясы. Аллергияның белгілері жеңілден бастап, қышу немесе мұрынның бітелуі сияқты жағдайлардан бастап, анафилаксия сияқты ауыр жағдайларға дейін болуы мүмкін. Аллергияның нақты себебін анықтау үшін диагностика қажет. Оның ішінде аллергиялық тесттер мен талдаулар үлкен рөл атқарады. Бұл мақалада аллергияның себебін анықтауға көмектесетін талдаулар туралы толығырақ айтып өтеміз.
Аллергия деген не?
Аллергия — бұл ағзаның белгілі бір заттарға (аллергендерге) жоғары сезімталдығы. Әдетте қауіпсіз болатын заттарды иммундық жүйе қате түрде қауіп ретінде қабылдайды да, оған қарсы антитела өндіре бастайды. Бұл қабынуға және әртүрлі белгілердің пайда болуына әкеледі, мысалы, қышу, ісіну, бөртпе, жөтел және басқалар.
Аллергияның белгілері
Аллергияның белгілері аллергеннің түрі мен ағзаның реакциясының күшіне байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Негізгі белгілер:
- Күйік немесе экзема, қызару.
- Мұрынның бітелуі, насморк, түшкіру.
- Көзде қышу немесе қызару.
- Тыныс алу қиындығы, жөтел, сырыл.
- Анафилаксия (сирек кездесетін, өмірге қауіпті аллергиялық реакция).
Аллергияны қалай диагностикалауға болады?
Аллергияның нақты себебін анықтау үшін бірнеше талдаудан өту қажет. Диагностика тері сынақтары мен зертханалық талдауларды қамтуы мүмкін. Енді ең кең тараған әдістерді қарастырайық.
1. Аллергияға тері тестілері
Тері аллергиясына тестілеу — аллергияны диагностикалаудың ең жылдам әрі сенімді әдістерінің бірі. Бұл тесттер ағзаңыз қандай аллергендерге реакция береді, соны анықтауға көмектеседі.
Тері тестілерінің түрлері:
- Прик-тест — арнайы ине арқылы аллерген терінің жоғарғы қабатына енеді. 15-20 минуттан кейін дәрігер реакцияны бағалайды (қызару немесе ісіну).
- Интрадермальды тест — аллерген тікелей тері астына енгізіледі. Бұл әдіс күрделі аллергендерді анықтауға көмектеседі.
- Патч-тест — аллергияны контактілік заттарға (мысалы, косметика немесе металдар) тексеру үшін қолданылады. Аллерген арнайы жапсырмаға жағылады да, 48 сағатқа теріге жапсырылады.
Артықшылықтары:
- Жылдам диагностика.
- Дұрыс жүргізілген жағдайда жоғары дәлдік.
- Аздаған жанама әсерлері.
Кемшіліктері:
- Жергілікті аллергиялық реакциялар (мысалы, қызару немесе қышу) пайда болуы мүмкін.
2. Аллергияға қан анализдері
Қан анализдері түрлі заттарға аллергияны анықтауға көмектеседі, соның ішінде азық-түліктер, тозаң, жануарлардың жүні және дәрілер. Аллергиялық реакция кезінде иммундық жүйе өндіретін иммуноглобулин E (IgE) деңгейін анықтау негізгі диагностика әдісі болып табылады.
Қан анализдерінің түрлері:
- Жалпы IgE қан анализі — ағзадағы иммуноглобулин E деңгейін өлшейді, аллергияға бейімділікті анықтайды.
- Айқын IgE талдауы — нақты аллергенге реакцияны анықтауға көмектеседі (тамақ өнімдері, тозаң, жануарлардың жүні және т.б.).
- RAST-тест (қан анализімен тері аллергиясы тесті) — нақты аллергендерге антитела деңгейін анықтайды.
Артықшылықтары:
- Сезімтал терісі бар адамдар үшін немесе тері тесттерін жасай алмайтындарға қолайлы.
- Әртүрлі аллергендерге аллергияны дәл анықтауға мүмкіндік береді.
Кемшіліктері:
- Нәтижелерді ұзақ күту қажет.
- Жалған оң немесе жалған теріс нәтижелердің болуы мүмкін.
3. Пробалық әдіс (азық-түлік аллергиясы)
Егер дәрігер азық-түлік аллергиясын күдіктенсе, ол шығару әдісін ұсынуы мүмкін. Бұл әдіс бірнеше апта бойы белгілі бір тағамды алып тастап, кейін оны қайта енгізу арқылы ағзаның реакциясын бақылауды қамтиды.
Артықшылықтары:
- Қарапайым әдіс, арнайы тесттерді қажет етпейді.
- Балалар мен ересектерде азық-түлік аллергиясын диагностикалауға қолайлы.
Кемшіліктері:
- Көп назар мен бақылауды талап етеді.
- Нәтижелерді алу үшін бірнеше апта қажет болуы мүмкін.
4. Элиминациялық диеталар және азық-түлік сынақтары
Бұл әдіс азық-түлік аллергиясын диагностикалау үшін қолданылады. Дәрігер белгілі бір өнімді бірнеше апта бойы диетадан алып тастап, кейін оны қайта енгізу арқылы аллергиялық реакцияларды бақылауды ұсынады. Элиминациялық диеталар әсіресе сүт өнімдеріне, жаңғақтарға, жұмыртқаларға немесе бидайға аллергияны анықтауда пайдалы.
Аллергияны емдеу
Дәрігер аллергияның себебін анықтаған соң, ол жеке емдеу жоспарын әзірлейді. Емдеу түрі аллергияның түріне байланысты болады:
- Антигистаминдер — аллергияның негізгі белгілерін (қышу, бөртпе, ісіну) жеңілдетуге көмектеседі.
- Стероидты препараттар — ауыр жағдайларда қабынуды емдеуге арналған.
- Иммунотерапия (аллерген-спецификалық терапия) — аллергия тудыратын заттың аз дозасын енгізу арқылы ағзаның сезімталдығын төмендетуге көмектеседі.
- Аллергендермен байланысудан аулақ болу — аллергиялық реакциялардың алдын алудың негізгі ережесі.
Аллергияның алдын алу
Аллергияның алдын алу аллергендермен байланысуды минимизациялаудан басталады. Ұсыныстар:
- Аллергенді күнделікті өмірден алып тастау (мысалы, гипоаллергенді жастықтар мен жамылғыларды пайдалану, белгілі бір тағамдардан аулақ болу).
- Үйде тұрақты тазалық жүргізу, шаң мен зеңді азайту үшін.
- Тозаңға аллергияңыз болса, оның деңгейін бақылап, осы уақыт аралығында серуендерден аулақ болыңыз.
Дәрігерлердің ұсыныстары
- Аллергияңыз бар деп күдіктенсеңіз, оны өзіңіз диагностикалауға тырыспаңыз. Аллергологқа жүгініңіз, ол қажетті тесттерді өткізеді.
- Аллергиялық реакциялар кезінде барлық белгілер мен ықтимал триггерлерді жазып отыратын күнделік жүргізу маңызды.
- Аллергияны дәл диагностикалау үшін бірнеше әдісті, соның ішінде тері тесттерін және қан талдауларын біріктіру қажет.
Қорытынды
Аллергия — бұл күрделі ауру, ол мұқият диагностика мен дұрыс емдеуді талап етеді. Тері тесттері, қан талдаулары және пробалық әдістер сияқты диагностикалаудың әртүрлі әдістері аллергенді анықтап, симптомдардың алдын алу үшін қажетті шаралар қабылдауға мүмкіндік береді. Егер сіз аллергияға тап болсаңыз, дәрігермен кеңесіп, ең жақсы емдеуді алу және асқынулардың алдын алу маңызды.
