Мойын радикулиті — мойын омыртқасындағы жұлын жүйкелерінің түбірлерінің қабынуы, ол ауырсыну, ұйып қалу және қозғалғыштықтың бұзылуына әкеледі. Бұл ауру кешенді емдеуді талап етеді, себебі ол ауыр асқынуларға алып келуі мүмкін. Осы мақалада біз мойын радикулитінің не екенін, оның белгілері, диагностикасы және емі туралы толығырақ қарастырамыз.
1. Мойын радикулиті деген не?
Мойын радикулиті — мойын омыртқасындағы жүйке түбірлерінің қабынуы. Бұл жүйке түбірлері қабынса немесе қысылса, ауырсыну және басқа да жағымсыз сезімдер туындап, олар иық, қол және кеуде қуысына таралуы мүмкін.
2. Мойын радикулитінің пайда болу себептері
Мойын радикулитінің негізгі себебі — омыртқалар арасындағы дисктердің қалыпты жұмысының бұзылуы, бұл олардың тозуына немесе зақымдалуына әкеледі. Бұл бірнеше себептермен болуы мүмкін:
- Мойын омыртқасының остеохондрозы: Радикулиттің ең жиі себебі — остеохондроз. Бұл жағдайда омыртқалар арасындағы дисктердің құрылымы бұзылып, олардың жойылуы және жүйке түбірлерінің қысылуы орын алады.
- Омыртқааралық грыжа: Грыжа омыртқа дискісінің жүйке түбірлеріне қысым жасап, қабыну мен ауырсынуға себеп болады.
- Мойын жарақаттары: Сілтеме, көгеру немесе созылу сияқты жарақаттар жүйке түбірлерінің қысылуына әкелуі мүмкін.
- Тұрыс бұзылыстары және отыру өмір салты: Ұзақ уақыт бір қалыпта отыру және дұрыс емес тұрыс аурудың дамуына ықпал етуі мүмкін.
- Жасы ұлғаю: Жас ұлғайған сайын омыртқа аралық дисктердің серпімділігі төмендейді, бұл радикулиттің пайда болуына ықпал етеді.
3. Мойын радикулитінің белгілері
Мойын радикулитінің негізгі белгілері:
- Мойындағы ауырсыну: Бас пен мойынды бұру немесе еңкею кезінде күшейетін өткір немесе тартылған ауырсыну.
- Ұйып қалу және тітіркену: Қолдарда, иықта және бастың артқы жағында ұйып қалу, тітіркену немесе «терінің жүруі» сезімі.
- Қозғалыстың төмендеуі: Ауырсыну синдромы себебінен мойын қозғалысы шектеледі.
- Қолдар мен иықтарға тараған ауырсыну: Ауырсыну жүйке түбірлерінің бойымен иық, кеуде және қолдарға таралуы мүмкін.
- Бас ауруы: Мойын омыртқасындағы қан айналымының бұзылуы және бұлшық еттердің кернеуінен туындауы мүмкін.
Белгілердің жіктелуі:
- Жедел белгілер: Мойындағы ауырсыну, қозғалыстың шектелуі, қолдарға тараған ауырсыну, жиі қабынудың өткір белгілерімен бірге жүреді.
- Созылмалы белгілер: Емдеу болмаған жағдайда, жедел белгілер созылмалы күйге өтіп, ауырсыну әлсірейді, бірақ үнемі мазалауы мүмкін.
4. Мойын радикулитінің диагностикасы
Мойын радикулитін дұрыс диагностикалау үшін дәрігер бірнеше диагностикалық шараларды өткізеді:
- Клиникалық тексеру: Дәрігер науқасты қарап, оның тұрысын, мойын қозғалыстарын тексеріп, ауырсыну нүктелерін, қозғалыстың шектелуін бағалайды.
- Мойын омыртқасының рентгенографиясы: Рентген арқылы сүйек құрылымдарының жағдайын, омыртқа зақымдарын, остеофиттерді (сүйек өсуі) және остеохондроз белгілерін анықтауға болады.
- Магнитті-резонанстық томография (МРТ): МРТ — мойын радикулитін диагностикалауда ең тиімді әдіс. Ол омыртқалар арасындағы дисктердің жағдайын, грыжалар мен басқа да жұмсақ тіндердегі өзгерістерді дәл көрсетуге мүмкіндік береді.
- Компьютерлік томография (КТ): КТ сүйек өзгерістерін дәл көрсету үшін пайдаланылады және омыртқадағы аномалияларды анықтауға көмектеседі.
- Электромиография (ЭМГ): ЭМГ жүйке талшықтарының жағдайын және олардың өткізгіштігін бағалауға көмектеседі, сондай-ақ жүйке зақымдануының деңгейін анықтайды.
5. Мойын радикулитін емдеу
Мойын радикулитін емдеу кешенді болуы керек және қабынуды жою, қозғалысты жақсарту және ауырсынуды азайту мақсатында бірнеше әдістерді қамтиды.
Дәрі-дәрмекпен емдеу:
- Қабынуға қарсы стероид емес дәрілер (ҚҚСД): Қабынуды және ауырсынуды жеңілдету үшін қолданылады (ибупрофен, диклофенак).
- Бұлшық еттерді босататын дәрілер: Радикулитке жиі қосылатын бұлшық ет спазмдарын жеңілдетуге көмектеседі (тизанидин, баклофен).
- Глюкокортикоидтар: Қабыну күшті болған жағдайда, ісікті туындататын иммундық реакцияларды блоктау үшін қолданылады (преднизолон).
- Ауырсынуды басатын дәрілер: Ауырсынуды жеңілдету үшін кодеин немесе парацетамол негізіндегі препараттар қолданылады.
Физиотерапия:
- Ультрадыбыстық терапия және электрофорез: Қабынуды азайтуға және қан айналымын жақсартуға көмектеседі.
- Магнитотерапия: Тіндердің қалпына келуін жақсартуға және ауырсынуды азайтуға көмектеседі.
- Денсаулықты нығайту жаттығулары: Мойын мен арқа бұлшық еттерін созу және нығайту жаттығулары қозғалғыштықты жақсартуға және бұлшық ет корсетін нығайтуға көмектеседі.
Хирургиялық емдеу: Кейбір жағдайларда, мысалы, омыртқааралық грыжа немесе басқа да ауыр зақымдар болғанда, хирургиялық араласу қажет болуы мүмкін. Операциялар жүйке түбірлерінің қысылуын жою және омыртқаның қалыпты функциясын қалпына келтіруге бағытталған.
Халықтық әдістер: Халықтық әдістер негізгі емдеу әдісі болып саналмаса да, олар көмекші болып қызмет етуі мүмкін. Горчица ұнтағы бар компресстер, шөптер мен эфир майларымен жақпа майлар, табиғи майлармен массаж қабынуды жеңілдетуге және бұлшық еттерді босатуға көмектеседі.
Халықтық әдістер: Халықтық әдістер негізгі емдеу әдісі болып саналмаса да, олар көмекші болып қызмет етуі мүмкін. Горчица ұнтағы бар компресстер, шөптер мен эфир майларымен жақпа майлар, табиғи майлармен массаж қабынуды жеңілдетуге және бұлшық еттерді босатуға көмектеседі.
6. Дәрігерлердің кеңестері
Мойын радикулитінің алдын алу және мойын омыртқасының жағдайын жақсарту үшін дәрігерлер келесі ережелерді ұстануды ұсынады:
- Жиі физикалық белсенділікпен айналысу: Мойын мен арқа үшін жаттығулар бұлшық еттерді нығайтуға және аурудың дамуын болдырмауға көмектеседі.
- Дұрыс тұрыс: Дұрыс отырғанда және ұзақ уақыт компьютерде жұмыс істегенде мойынды қолдау.
- Артық салмақтан арылу: Артық салмақ омыртқаға жүктемені арттырады, бұл радикулиттің пайда болуына ықпал етеді.
- Гиподинамиядан аулақ болу: Ұзақ уақыт бір қалыпта отыру мойын омыртқаларына артық жүктеме түсіріп, радикулитке алып келуі мүмкін.
- Алғашқы белгілерде дәрігерге бару: Уақытылы медициналық көмек алу асқынулардың алдын алуға мүмкіндік береді.
7. Қорытынды
Мойын радикулиті — мұқият емдеуді талап ететін ауру. Ауруды дұрыс диагностикалау маңызды, себебі бұл ең тиімді емдеу жоспарын таңдауға және асқынулардан сақтануға мүмкіндік береді. Дәрі-дәрмекпен емдеу, физиотерапия және дұрыс өмір салты радикулиттің рецидивтерін болдырмауға және денсаулықты қалпына келтіруге көмектеседі.
